«Αι ωμότητες των Ελλήνων εν Κύπρω» (1964). Η σατιρική τεκμηρίωση του Μποστ
Πέτρος Παπαπολυβίου
https://papapolyviou.com/2024/03/06/ai-omotites-ton-ellinon-en-kipro-1964-i-satiriki-tekmiriosi-tou-bost/Πριν από εξήντα χρόνια, τον Μάρτιο του 1964, είχε κορυφωθεί σε διεθνές επίπεδο η συζήτηση για τις δραματικές εξελίξεις στο Κυπριακό, που είχε ξεκινήσει από τα γεγονότα της 21ης Δεκεμβρίου 1963, τις επακολουθήσασες ελληνοτουρκικές συγκρούσεις στο νησί, την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων πολιτειακών και πολιτικών παραγόντων από τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας και τον εγκλεισμό στους θυλάκους, τη χάραξη της «Πράσινης Γραμμής» στη Λευκωσία και τη συστηματική τουρκική προπαγάνδα για τις «ελληνικές ωμότητες στην Κύπρο». Όλα αυτά, στο παρασκήνιο της έγκρισης του Ψηφίσματος 186 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, του τόσο σημαντικού στην ιστορία του Κυπριακού.
Σε αυτό το κλίμα εντάσσεται η γελοιογραφία που παρουσιάζω σήμερα. Δημοσιεύθηκε στο κυριακάτικο φύλλο της εφημ. «Αυγή», το ημερήσιο δημοσιογραφικό όργανο της «Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς» (ΕΔΑ) της 1ης Μαρτίου 1964. Την υπογράφει ο Μποστ χρησιμοποιώντας, μαζί με τις καρικατούρες των σκίτσων του και την παραδοσιακή «επιτηδευμένη ανορθογραφία» του, η οποία τον καθιέρωσε στην κορυφή των Ελλήνων γελοιογράφων του 20ού αιώνα. Ο Μέντης Μποσταντζόγλου, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Μποστ (Κωνσταντινούπολη 1918 – Αθήνα 1995) συνεργάστηκε ως σκιτσογράφος και επιφυλλιδογράφος με ορισμένα από τα μεγαλύτερα έντυπα της εποχής του και ήταν ενταγμένος στην Αριστερά (ήταν υποψήφιος βουλευτής με την ΕΔΑ στις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964). Αναμφισβήτητα, το ανεπανάληπτο προσωπικό του ύφος και το χιούμορ του σφράγισαν μια ολόκληρη εποχή. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι και ο άλλος Έλληνας κορυφαίος γελοιογράφος της μεταπολεμικής περιόδου, ο Φωκίων Δημητριάδης (1894-1977), με εκατοντάδες γελοιογραφίες για την Κύπρο, τον Αγώνα της ΕΟΚΑ και το Κυπριακό ζήτημα, είχε γεννηθεί κι αυτός στην Κωνσταντινούπολη.
Η συγκεκριμένη γελοιογραφία αποτελεί σύνθεση εννιά μικρότερων γελοιογραφιών. Ξεκινά, από τα αριστερά, με το σκίτσο «Τούρκοι καλόγηροι αιορούμενοι υπό των Ελλήνων» και συνεχίζει με τους «ήρωες της ειρηνέφσεος Ντεκτάς και Κιουτσούκ», τον «Απρεπή λιθοβολισμό του 6ου στόλου», τους «Κύπριους ανοίγοντες Οθομανικούς τάφους», τον «Νέο Κύπριο Λοποδήτη γδύσαντα Τουρκικόν κατάστημα», την «Αήθη ενέργεια κηπρίων επί Βρετανού λέων», τους «Βανδαλισμούς νέων επί περιουσίας Συμάχων μας», τον «Μακάριο επιτιθέμενον με Κυπριακά σκηλιά κατά Βρετανών» και τον «Φόνο Τούρκου λογίου».
Πρόκειται, όπως αναφέρει κάτω αριστερά η λεζάντα, σε «Λεπτομερές σχεδιάγραμα παριστάνον διαφόρους φόνους που εκτελούν εμοδιψείς Κήπριοι εις βάρος αθώων Τούρκων από περιγραφήν «ΦΟΝΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ» κε πληροφορίας εκ Μπι-μπι-ση (Αγκλία).»
Είναι ένα εξαιρετικό τεκμήριο της εποχής και είναι καλό να γίνει σύγκριση των σκίτσων του Μποστ με τη σημερινή διάδοση, επιβίωση και εν πολλοίς επικράτηση της τουρκικής προπαγάνδας (ακόμη και για τη δική μας πλευρά) τόσο για τα γεγονότα του 1964 όσο και για τα εγκλήματα πολέμου που σημειώθηκαν στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, το 1974, και την αμέσως επόμενη περίοδο.Αξίζει να προστεθεί η απήχηση της συγκεκριμένης γελοιογραφίας στην Κύπρο: Την επομένη, 2 Μαρτίου 1964, δημοσιεύθηκε τμήμα της στην πρώτη σελίδα της εβδομαδιαίας (δευτεριάτικης) εφημερίδας «Κύπρος», που στάθηκε στην αντιβρετανική και αντιαμερικανική σάτιρα του αθηναϊκού Τύπου (βλ. παρακάτω).
Τέλος, στις 3 Μαρτίου 1964, στην εφημ. «Χαραυγή», το καθημερινό δημοσιογραφικό όργανο του ΑΚΕΛ, δημοσιεύθηκε πρωτοσέλιδα η γελοιογραφία (βλ. παρακάτω) με τη λεζάντα: «Ο Μποστ ειρωνεύεται στην αθηναϊκή «Αυγή» τους συκοφάντες της Κύπρου».Το σκίτσο του Μποστ στην εφ. «Αυγή», 1 Μαρτίου 1964.
Η αναδημοσίευση τμήματος της γελοιογραφίας στην εφ. «Κύπρος» της Λευκωσίας, 2 Μαρτίου 1964.
Η αναδημοσίευση της γελοιογραφίας στην εφ. «Χαραυγή», στο φύλλο της 3ης Μαρτίου 1964.
