Κλεομένης Α΄ - Ο αινιγματικός βασιλιάς της Σπάρτης με το τραγικό τέλοςπηγές : εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος κυρίως , δευτερευόντως Ηρόδοτος , Πλούταρχος , Λεξικό Λάμψα και wiki
ΟικογένειαΚαταγόταν απ' τον οίκο των Αγιαδών. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος του βασιλιά Αναξανδρίδα. Ο Αναξανδρίδας είχε νυμφευθεί την κόρη της αδελφής του που υπεραγαπούσε , αλλά επειδή δεν έκανε παιδιά , οι έφοροι τον υποχρέωσαν να πάρει και δεύτερη γυναίκα προκειμένου να αφήσει απογόνους . Ο Κλεομένης γεννήθηκε από αυτόν τον δεύτερο γάμο , αλλά σε λίγο έμεινε έγκυος και η πρώτη γυναίκα του πατέρα του ! Ο Αναξανδρίδας τότε χώρισε την δεύτερη σύζυγό του κι έκανε με την πρώτη 3 γιους : τον Δωριέα , τον Λεωνίδα και τον Κλεόμβροτο.
Ο Δωριεύς προτίμησε έπειτα από άδεια που πήρε να φύγει από την Σπάρτη. Προσπάθησε να ιδρύσει αποικία στη Λιβύη , αλλά απέτυχε. Γύρισε στην Ελλάδα και έπειτα πήγε στη Σικελία. Εκεί συγκρούστηκε με τους Φοίνικες και τους Εγεσταίους και σκοτώθηκε.
Ο Λεωνίδας είναι ο γνωστός αρχηγός των 300 Θερμοπυλομάχων .
Ο Κλεόμβροτος είναι ο πατέρας του γνωστού Παυσανία που οδήγησε τους Έλληνες στη νίκη των Πλαταιών.
Η πρώτη δράσηΟ Κλεομένης ανέβηκε στην εξουσία με την βοήθεια των εφόρων. Το 519 ή το 509 π.Χ. εκστράτευσε πέρα απ' τον Ισθμό της Κορίνθου . Απεσταλμένοι των Πλαταιέων του ζήτησαν να γίνουν σύμμαχοι των Σπαρτιατών και να τους βοηθήσουν στον αγώνα τους κατά των Θηβαίων. Ο Κλεομένης αρνήθηκε , αλλά τους συμβούλεψε να γίνουν σύμμαχοι των Αθηναίων με σκοπό να δημιουργηθούν προστριβές μεταξύ Αθηναίων και Θηβαίων , όπως και έγινε. Από τότε οι Πλαταιείς και οι Αθηναίοι έγιναν αχώριστοι σύμμαχοι ( βλ. μάχη Μαραθώνα και Πελοποννησιακό Πόλεμο ).
Πως έπεσε η τυραννία στην ΑθήναΗ Σπάρτη ήταν γενικώς κατά των τυράννων. Με τον Πεισίστρατο των Αθηνών όμως είχαν καλές σχέσεις. Εντούτοις , το 509 π.Χ. , όταν οι Αθηναίοι ευγενείς που αντιπολιτεύονταν τον γιο του Πεισίστρατου Ιππία ζήτησαν την βοήθειά τους , οι Λακεδαιμόνιοι δέχτηκαν με προθυμία εξαιτίας της φιλίας του Ιππία με τους Αργείους , τους μόνους Πελοποννήσιους που αντιστέκονταν στην Σπάρτη. Υπήρχε όμως και ένας άλλος λόγος. Αυτός ήταν οι επίμονες και επανειλημμένες παρακινήσεις που απηύθυνε το Μαντείο των Δελφών στους Σπαρτιάτες που πήγαιναν να ζητήσουν χρησμούς για δημόσιες και ιδιωτικές τους υποθέσεις , αφενός γιατί το ιερατείο ήταν ανέκαθεν αντιτυραννικό , αφετέρου γιατί ευνοούσε και ήθελε να βοηθήσει το εξόριστο απ' τους Πεισιστρατίδες αριστοκρατικό αθηναϊκό γένος των Αλκμεωνιδών , οι οποίοι έχοντας αναλάβει ως εργολάβοι την ανοικοδόμηση τον ναού του Απόλλωνα μετά την καταστροφή του από πυρκαγιά το 548/507 π.Χ. , όχι μόνο δεν επιχείρησαν να κερδίσουν από αυτή την εργασία , αλλά χρησιμοποίησαν καλύτερα υλικά και κάλυψαν με δικά τους έξοδα των πωρόλιθο , που προέβλεπε η "συγγραφή" , με μάρμαρο απ' την Πάρο.
Έτσι λοιπόν οι Σπαρτιάτες έστειλαν στην Αττική , με πλοία , ένα εκστρατευτικό σώμα με αρχηγό τον Αγχίμολο , το οποίο όμως , όταν αποβιβάστηκε στο Φάληρο , δέχτηκε την ξαφνική επίθεση 1000 Θεσσαλών ιππέων με αρχηγό τον Κινέα , που είχε καλέσει σε βοήθεια ο Ιππίας. Πολλοί σκοτώθηκαν , ενώ οι υπόλοιποι απωθήθηκαν στα πλοία . Έπειτα απ' αυτό οι Σπαρτιάτες έστειλαν μεγαλύτερη δύναμη με αρχηγό τον Κλεομένη , η οποία ήρθε απ' την ξηρά , νίκησε τους Θεσσαλούς και πολιόρκησε τον Ιππία στην Ακρόπολη. Η πολιορκία παρατάθηκε και ο Κλεομένης σκέφτηκε να αποχωρήσει , όταν ο Ιππίας προσπάθησε να στείλει έξω απ' την χώρα τα νεώτερα μέλη της οικογένειάς του . Αυτά όμως αιχμαλωτίστηκαν και ο Ιππίας αναγκάστηκε να φύγει υπόσπονδος στο Σίγειο , το οποίο κυβερνούσε ο ετεροθαλής αδελφός του Ηγισίστρατος , υπό την επικυριαρχία του Δαρείου Α΄. Τελικά ο Ιππίας πέθανε άρρωστος στην Λήμνο , λίγο μετά την μάχη του Μαραθώνα.
Έτσι έπεσε η τυραννία στην Αθήνα. Με την βοήθεια της Σπάρτης.
Η δράση στην ΑθήναΚατά τις εκλογές του 508/507 π.Χ. εκλέχθηκε επώνυμος άρχων στην Αθήνα ο Ισαγόρας , τον οποίο υποστήριζαν οι ευγενείς Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες , γιατί απέβλεπαν στην εγκαθίδρυση αριστοκρατικού καθεστώτος . Ο Κλεισθένης όμως , αντίπαλος του Ισαγόρα , με μια σειρά συνταγματικών μεταρρυθμίσεων κέρδισε την προτίμηση του λαού και ο Ισαγόρας ζήτησε σπαρτιατική βοήθεια. Ο Κλεομένης απείλησε με τα όπλα τους Αθηναίους και τους ανάγκασε να εξορίσουν τον Κλεισθένη με τους συγγενείς του , επειδή ήταν μολυσμένοι με το
Κυλώνειο άγος. Εξετόπισε 700 οικογένειες που του υπέδειξε ο Ισαγόρας και προσπάθησε να διαλύσει τη Βουλή και να την αντικαταστήσει με 300 οπαδούς του φίλου του. Η Βουλή όμως και ο λαός αντέδρασαν και πολιόρκησαν τον Κλεομένη με τους Σπαρτιάτες και τον Ισαγόρα με τους οπαδούς του στην Ακρόπολη. Έπειτα από δυο ημέρες ο Κλεομένης ζήτησε να φύγει υπόσπονδος εγκαταλείποντας τους ολιγαρχικούς απροστάτευτους . Ο Ισαγόρας ξέφυγε , οι οπαδοί του όμως αιχμαλωτίστηκαν , δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ο Κλεισθένης και οι άλλοι εξόριστοι γύρισαν .
Το 506 π.Χ. ο Κλεομένης , θέλοντας να τιμωρήσει τους Αθηναίους και να επαναφέρει τον Ισαγόρα ως τύραννο , χωρίς να αποκαλύψει τις προθέσεις του , συγκέντρωσε τον Πελοποννησιακό στρατό και εισέβαλε απ' τον Ισθμό στην Αττική , ενώ Χαλκιδείς και Βοιωτοί , με τους οποίους πριν είχε συνεννοηθεί , επιτέθηκαν απ' τα βόρεια της Αττικής. Όλος ο αθηναϊκός στρατός συγκεντρώθηκε στην Ελευσίνα για να αντιμετωπίσει τους Πελοποννησίους , αφήνοντας ακάλυπτα τα άλλα μέτωπα. Πριν όμως αρχίσει η μάχη , έγιναν γνωστές οι προθέσεις του Κλεομένη στον συμβασιλέα Δημάρατο και τους αρχηγούς των συμμαχικών τμημάτων , που αποχώρησαν γιατί δεν ήθελαν να συνεργαστούν σε μια άδικη πράξη. Έτσι , η πρώτη κινητοποίηση της Πελοποννησιακής Συμμαχίας έληξε άδοξα , εξαιτίας της αυταρχικής συμπεριφοράς του Κλεομένη, που θέλησε ν' ασκήσει προσωπική πολιτική.
Η αντιπάθεια που δημιουργήθηκε μεταξύ των δύο βασιλέων της Σπάρτης έδωσε την ευκαιρία στους εφόρους να μειώσουν τα προνόμια των βασιλέων προς όφελός τους . Την ίδια εποχή καθιερώθηκε να αναλαμβάνει μόνο ένας από τους δύο βασιλείς την αρχηγία του εκστρατευτικού σώματος , παρακολουθούμενος κατά την εκστρατεία από δύο εφόρους. Έτσι , ο Κλεομένης ήρθε σε ρήξη με τους εφόρους που υποστήριζαν τον Δημάρατο.
Ο Κλεομένης και η Ιωνική Επανάσταση Το 499 π.Χ. οι Ίωνες επαναστάτησαν εναντίον των Περσών και έστειλαν στην Σπάρτη τον Αρισταγόρα για να πείσει τον Κλεομένη να τους βοηθήσουν. Συναντήθηκαν 3 φορές.
Στην 1η συνάντηση ο Αρισταγόρας με έναν χάρτη έδειξε τον πλούτο και τις αδυναμίες του περσικούς κράτους , καθώς και τα πλεονεκτήματα που θα έχει η Σπάρτη από την κατάκτηση του περσικού κράτους , αντί να φθείρεται σε πολέμους με τους γείτονές της. Ο Κλεομένης ζήτησε προθεσμία 3 ημερών για να απαντήσει.
Στην 2η συνάντηση ο Κλεομένης περιορίστηκε να ρωτήσει πόσων ημερών ήταν ο δρόμος απ' την Ιωνική θάλασσα ως τη βασιλική πρωτεύουσα . Όταν ο Αρισταγόρας απάντησε "3 μηνών" , ο Κλεομένης τον έδιωξε .
Ο Αρισταγόρας όμως ξαναπήγε ως ικέτης και προσπάθησε να τον δωροδοκήσει. Επενέβη, όμως η Γοργώ, η 9χρονη μοναχοκόρη του Κλεομένη ( και μετέπειτα σύζυγος του Λεωνίδα ) και είπε :
Πρόσεχε πατέρα . Ο άνθρωπος αυτός προσπαθεί να σε ξεγελάσει. Έτσι ο Αρισταγόρας αναγκάστηκε να φύγει απ' την Σπάρτη. Καθώς τον ετοίμαζαν οι υπηρέτες του και του φορούσαν τα παπούτσια του η μικρή Γοργώ παρατήρησε : Πατέρα , ο ξένος δεν έχει χέρια

(
Τὸν δ᾿ Ἀρισταγόραν ὑπό τινος τῶν οἰκετῶν ὑποδούμενον θεασαμένη, “πάτερ,” ἔφη, “ὁ ξένος χεῖρας οὐκ ἔχει.” , Πλούταρχος , Λακαινών Αποφθέγματα ).
Η ιστορία αυτή πλάστηκε μάλλον απ' τους εχθρούς του Κλεομένη , που ήθελαν να τον παρουσιάσουν έτοιμο να δωροδοκηθεί , αλλά τον απέτρψε η θυγατέρα του. Οπωσδήποτε όμως , η Σπάρτη δεν ήταν σε θέση να αναλάβει μια υπερπόντια εκστρατεία.
[u]Ο Κλεομένης κατά του Άργους[/u]
Το 494 π.Χ. , ο Κλεομένης , αφού εξαπάτησε τους Αργείους με μια εικονική επιδρομή στη Θυρεάτιδα , τους αιφνιδίασε στη Σηπεία , κοντά στην Τίρυνθα. Σκοτώθηκαν 6.000 Αργείοι και κατελήφθησαν οι Μυκήνες και η Τίρυνθα. Ο Κλεομένης, παρά τη νίκη του, δεν πολιόρκησε την πόλη του Άργους. οι έφοροι τότε τον κατηγόρησαν ότι δεν κατέλαβε την πόλη , γιατί δωροδοκήθηκε. Ο Κλεομένης επικαλέστηκε στην απολογία του ότι δεν κατέλαβε το Άργος , γιατί νόμισε πως εκπλήρωσε τον δελφικό χρησμό όταν κατέλαβε το ιερό του Άργους. Οι έφοροι τελικά τον δικαιολόγησαν , η επιτυχία του όμως μειώθηκε.
Όταν κάποιος ρώτησε τον Κλεομένη γιατί ενώ επικράτησαν πολλές φορές των Αργείων δεν τους εξολόθρευσαν , αυτός του απάντησε : "Δεν τους εξολοθρεύσαμε για να εξασκούνται επάνω τους οι νέοι μας".

(
εἰπόντος δέ τινος, ‘διὰ τί πολεμοῦντας ὑμῖν Ἀργείους πολλάκις κρατήσαντες οὐκ ἀνῃρήκατε;’ ‘οὐδ᾽ ἂν ἀνέλοιμεν,’ ἔφη, ‘ὡς ἂν γυμναστὰς τοῖς νέοισιν ἔχοιμεν. Πλούταρχος , Λακωνικά Αποφθέγματα )
Κατά της ΑίγιναςΤο 491 π.Χ. , οι Αθηναίοι , που περίμεναν περσική επίθεση , ζήτησαν απ' τους Σπαρτιάτες να εξουδετερώσουν τους Αιγινήτες , που είχαν παραχωρήσει "γη και ύδωρ' στους Πέρσες απεσταλμένους. Ο Κλεομένης αποβιβάστηκε στο νησί για να συλλάβει τους πιο σημαντικούς Αιγινήτες και να τους παραδώσει στους Αθηναίους ως ομήρους. Ο Δημάρατος όμως ειδοποίησε τους Αθηναίους πως ο Κλεομένης δεν ενεργούσε ως αντιπρόσωπος της Σπάρτης, αλλά ως άτομο. Άλλοι λένε ότι ο Δημάρατος ειδοποίησε τους Αιγινήτες να περιμένουν την επίθεση του Κλεομένη. Ο Κλεομένης συνάντησε την ισχυρή αντίσταση των Αιγινητών και γύρισε άπρακτος στην Σπάρτη , οργισμένος με τον Δημάρατο , τον οποίο αποφάσισε να εκθρονίσει.
Παρακίνησε λοιπόν τον διάδοχο του Δημάρατου Λεωτυχίδη , να τον κατηγορήσει ως νόθο. Οι έφοροι ζήτησαν τον χρησμό του μαντείου των Δελφών , το οποίο δωροδοκήθηκε και ο Λεωτυχίδης έγινε βασιλιάς , ενώ ο Δημάρατος κατέφυγε στην Αυλή του Δαρείου.
Οι δυο βασιλείς πήγαν στην Αίγινα , όπου πέτυχαν να πάρουν 10 Αιγινήτες ομήρους και έτσι η Αίγινα δεν βοήθησε τους Πέρσες.
Οι έφοροι τώρα κατηγόρησαν τον Κλεομένη πως δωροδόκησε το Μαντείο των Δελφών προκειμένου να εκθρονιστεί ο Δημάρατος . Αυτός αναγκάστηκε να φύγει πρώτα στη Θεσσαλία και έπειτα στην Αρκαδία , απ' όπου απειλούσε να εισβάλει στην Σπάρτη. Οι έφοροι τότε τον ανακάλεσαν.
Το δραματικό τέλος ( 489/488 π.Χ. ) Ας αφήσουμε τον Ηρόδοτο να μας διηγηθεί το τραγικό του τέλος :
Κι αμέσως μόλις γύρισε απ᾽ την εξορία προσβλήθηκε από βαριά ψυχοπάθεια, αφού και πριν δεν ήταν στα καλά του· δηλαδή όποιον Σπαρτιάτη συναντούσε στο δρόμο του τού έδινε μια στο πρόσωπο με το σκήπτρο του. Οι συγγενείς του, καθώς έκανε αυτά τα καμώματα και παραφρόνησε, τον έδεσαν σε φάλαγγα· κι αυτός δεμένος, βλέποντας πως οι άλλοι έφυγαν κι έμεινε μόνος ο φρουρός του, του ζητά μια μάχαιρα· ο άλλος στην αρχή δεν ήθελε να του δώσει, κι αυτός τον φοβέριζε, πως θα του κάνει τούτα κι εκείνα, όταν λυθεί απ᾽ τα δεσμά του, ώσπου ο φρουρός φοβήθηκε από τις απειλές (ο άνθρωπος ήταν κάποιος είλωτας) και του δίνει τη μάχαιρα. Κι ο Κλεομένης παίρνοντας στο χέρι του το όπλο βάλθηκε να ρημάζει το σώμα του αρχίζοντας από τις κνήμες· δηλαδή σχίζοντας πέρα πέρα τις σάρκες του ανέβαινε από τις κνήμες στα μεριά κι από τα μεριά στους γοφούς και τα λαγόνια, ώσπου έφτασε στην κοιλιά και κατακρεουργώντας τη βρήκε το θάνατο, επειδή, όπως λένε οι περισσότεροι Έλληνες, έπεισε την Πυθία να πει τα όσα είπε για τον Δημάρατο, όπως όμως λένε οι Αθηναίοι, επειδή κάνοντας εισβολή στην Ελευσίνα δεν άφησε δέντρο για δέντρο στο τέμενος των θεών, και τέλος, όπως λένε οι Αργείοι, επειδή κατέσφαξε τους Αργείους που ζήτησαν άσυλο μετά τη μάχη σέρνοντάς τους έξω από το ναό του Άργου, και, πάνω στην παραφορά, έβαλε φωτιά στο ιερό δάσος.Τον διαδέχτηκε ο ετεροθαλής αδελφός του και ήρωας των Θερμοπύλων Λεωνίδας.