Οι Τσολάκογλου ήταν Βλάχοι, έπαιξε μαζί με τον Αβέρωφ (άλλο βλάχικο όνομα) σημαντικό ρόλο εναντίον του
«Πριγκιπάτου της Πίνδου» (ανεξαρτησία δεκατριών βλάχικων χωριών της Πίνδου, ενός είδος καντονιού υπό την προστασία της Ιταλίας), όσο και να σας πικραίνει αυτό είναι η ιστορική αλήθεια.
Κύριος σκοπός του «Πριγκιπάτου της Πίνδου» ήταν η ίδρυση Αυτόνομου Κουτσοβλαχικού Κράτους, με την υποστήριξη του στρατηγού Ρουτζέρο, διοικητή της ιταλικής μεραρχίας «Φορλί» που είχε έδρα της τη Λάρισα, ίδρυσε την «Λεγεώνα», μετά από οδηγίες και συνεννόηση με τις κυβερνήσεις της Ρουμανίας και της Ιταλίας.
Το σώμα αυτό των «Λεγεωνάριων» επανδρώθηκε με τα καθάρματα των πόλεων και της υπαίθρου, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Πάσης φύσεως λωποδύτες, καταδότες της αστυνομίας, κατσικοκλέφτες, ληστοτρόφοι κλπ,όπως αναφέρει ο Τάκης Οικονομάκης σε σειρά άρθρων στην εφημερίδα του Βόλου «Θεσσαλία» εναντίον της «Λεγεώνας» (Φεβρουάριος 1942) αναφερόμενος εμμέσως αλλά σαφώς στα μέλη της:
«κατσικοκλέφτες, φυγόδικοι, μαυραγορίτες, πάσης φύσεως άτακτα στοιχεία».
Παρά τις υποσχέσεις για σημαντικές υλικές παροχές και παρά τις απειλές που συχνά συνοδεύτηκαν με κακοποιήσεις, ελάχιστοι Βλάχοι δελεάστηκαν. Ουσιαστικά από τις 140.000 περίπου Βλάχους (που το 1940 αποτελούσαν το 25% των κατοίκων της Θεσσαλίας) στη Λεγεώνα, στην μέγιστη ακμή της δεν θα καταταχθούν περισσότερα από 1000 άτομα, ένοπλα και άοπλα. Κάποιοι υπολογίζουν 2.000 μέλη, ένοπλα και άοπλα στην ακμή της. Έχει ενδιαφέρον ότι ένα ολόκληρο σχολείο, 16 μαθητές του ρουμανικού γυμνασίου Γρεβενών, αλλά και άλλοι μαθητές από ρουμανικά σχολεία της Βέροιας και της Θεσσαλονίκης, παρασύρθηκαν και οπλίστηκαν στις τάξεις της.
Ο Κ. Γεμενής εκτιμά ότι τα μέλη της Λεγεώνας ήταν 50-60 άτομα στις αρχές του πρώτου μισού 1942, έφτασε στα 300 άτομα στις αρχές του 1943 και πριν τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας σε κάτω από 100 άτομα. Χαρακτηριστικό για το μέγεθος της Λεγεώνας είναι ότι μετά το τέλος του πολέμου, στα Ειδικά Δικαστήρια Δοσιλόγων οδηγήθηκαν 617 άτομα, από τα οποία κρίθηκαν αθώα τα 319.
Ο Διαμάντης (αποκαλούσε τον ευατό του αρχηγό και εκπρόσωπο των Βλάχων της Κάτω Βαλκανικής) περιόδευε συνεχώς τις περιοχές αυτές προπαγανδίζοντας την αναβίωση της
«5ης ρωμαϊκής λεγεώνας».
Κάποια επιφανή μέλη της κοινωνίας της περιοχής, που αποτελούσαν κάτι σαν πολιτική επιτροπή, δημοσίευσαν σε εφημερίδα της Θεσσαλίας, ένα μανιφέστο υπέρ της Λεγεώνας και του Πριγκιπάτου, υπογράφοντας με τα βλάχικα ονοματεπώνυμά τους.
Ο πρωθυπουργός Τσολάκογλου (βλάχικης επίσης καταγωγής), εξέδωσε εγκύκλιο στις 13 Μαρτίου 1942 προς τους Νομάρχες όπου αναφέρεται
«συστηματική δράσις ξένων προπαγανδιστών», ότι
«σκορπίζουν άφθονο χρήμα», ότι
«δελεάζουν το λαό με τρόφιμα», ότι εκβιάζουν κατοίκους χωριών με παρουσία
«αξιωματικού ή υπαξιωματικού των ξένων στρατευμάτων». Προειδοποιεί ότι
«Ο πόλεμος δεν έληξε. Συνεχίζεται εισέτι ειρηνικώς εν τη Ελλάδι...» και ζητά
«οι υπάλληλοι και τα όργανα της τάξεως» να μην
«υποκύπτουν εις τας θρασείας ενεργείας των εκβιαστών και των οργάνων των πραπαγανδών», καθώς και να διαμαρτύρονται «εις τα Φρουραρχεία των Αρχών Κατοχής» και να τον τηρούν
«ενήμερον διά τηλεγραφικών και ταχυδρομικών αναφορών δι' οιουδήποτε άλλου μέσου, επιβαλλομένου από τας ειδικάς περιστάσεις υφ' ας τελούμεν» και να διαφωτίζουν «επιμόνως την κοινήν γνώμην, όπως μη πίπτει θύμα της πλεκτάνης».
Παράλληλα διόρισε Νομάρχη Τρικάλων τον Θ. Σαράντη, πρώην αξιωματικό της Σχολής Ευελπίδων επίσης βλάχικης καταγωγής (και από τους ελάχιστους που προπολεμικά είχαν εκπαιδευτεί στον «μυστικό πόλεμο») με σκοπό την αντιμετώπιση της κατάστασης. Με συνεχή υπομνήματα προς τις Γερμανικές αρχές, προσπάθησε να αποκρούσει τα αυτονομιστικά σχέδια του Διαμάντη και των Ιταλών.
ΜΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ ΕΑΜ
Το ΕΑΜ (με την
«Ένωση Ελλήνων Κουτσοβλάχων Εθνικοαπελευθερωτική και Εκπολιτιστική Οργάνωση» έβγαζε προκηρύξεις και την εφημερίδα Κουτσόβλαχος) αλλά και η «Φιλική Εταιρεία», αντιστασιακή οργάνωσε με επικεφαλής τον πολιτικό
Γ. Αβέρωφ-Τοσίτσα και το Νικόλαος Ράπτης, που δημιουργήθηκε τον Μάιο του 1941, πολέμησαν με κάθε τρόπο την αυτονομιστική δράση των Λεγεωναρίων, αρχίζοντας με τη διαφώτιση του βλαχόφωνου πληθυσμού και περνώντας σε δυναμική αναμέτρηση μαζί τους.
Στα Τρίκαλα ο Διοικητής της Χωροφυλακής, Μοίραρχος Χρήστος Κούρτης πυρπόλησε αποθήκη υλικού που προοριζόταν για τους αυτονομιστές, ενώ από τα μέσα του 1942 έως τον χειμώνα του 1942-43 ο Άρης Βελουχιώτης θα στείλει στη Θεσσαλία επίλεκτο τμήμα του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον καπετάνιο
Νάκο Μπελή και με αποστολή την εκμηδένιση της Λεγεώνας.
Μάλιστα γράφτηκε σχετικό δημοτικό με την δράση του Νάκο Μπελή:
«Εγώ είμαι ο Νάκος ο Μπελλής, καμάρι της Ομβριακής
Εγώ κι αν βγήκα στο κλαρί, βγήκα για αιτία σοβαρή
Εχω γυναίκα και παιδιά, μα βγήκα για τη λευτεριά
Κλάψε με μάνα μου γλυκιά, κλάψε τα έρμα μου παιδιά
Τρέμουνε σαν ακούν Μπελλή, προδότες, βλάχοι κι Ιταλοί».
Πραγματικά ο ΕΛΑΣ σε σύντομο χρονικό διάστημα
διέλυσε όλες τις αυτονομιστικές ομάδες, χαρακτηριστικό δε είναι το ότι όσες φορές κάποια μονάδα του ΕΛΑΣ επιχειρούσε εναντίων Λεγεωναρίων και εκεί κοντά υπήρχε Σταθμός Χωροφυλακής,
οι Χωροφύλακες όχι μόνο δεν επεμβαίνανε, αλλά πρόθυμα παρέδιδαν τα όπλα τους στους αντάρτες. Στην περιοχή των Δ. Χασίων, στην Κουτσούφλιανη, τμήμα του Υπαρχηγείου Χασίων του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Νίκο Ζαραλή,
εκτέλεσε τον τοπικό αρχηγό των Λεγεωναρίων Βαζούρα με αποτέλεσμα την πλήρη διάλυση της Λεγεώνας στην περιοχή εκείνη.
Άλλες ομάδες του ΕΛΑΣ προχώρησαν σε επιδεικτικές εκτελέσεις επίλεκτων και σημαντικών των αυτονομιστών, πανικοβάλλοντας τους υπόλοιπους, έτσι ώστε έως το 1943 να μην υφίστανται πουθενά ομάδες Λεγεωναρίων, εκτός από την Ελασσόνα και την Λάρισα. Κάποιοι σκορπίστηκαν σε κάμποσες πόλεις της Μακεδονίας και κατέλαβαν τα σπίτια των Εβραίων που είχαν σταλεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ο καπετάν Μπελής, όταν ουσιαστικά ολοκλήρωσε την αποστολή του έστειλε συμβολικά το μαύρο καλπάκι ενός από τους τελευταίους Λεγεωνάριους στον Άρη, ο οποίος το φόρεσε και αυτή ήταν η αρχή των «Μαυροσκούφηδων», των επίλεκτων ελασιτών που συνόδευαν τον αρχικαπετάνιο του ΕΛΑΣ.
ΕΝ ΟΛΙΓΟΙΣ Η ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΟΤΩΝ
Ο «Πρίγκιπας Διαμάντης», ήδη από το 1942, είχε
καταφύγει απογοητευμένος για το Βουκουρέστι, ενώ ο «Πρόεδρος» Ν. Ματούσης, αφού μάταια προσπάθησε, με τις πλάτες των Ιταλών, να υπουργοποιηθεί στην Αθήνα,
ίδρυσε μικρό φασιστικό κόμμα την εθνικοσοσιαλιστική Οργάνωση Πρωτοπόρων Νέας Ευρώπης (ΟΠΝΕ) στην οποία συμμετείχαν μεταξύ άλλων ο Ανδρέας Κονδάκης και ο Γεώργιος Μερκούρης.
Ο Ραποτίκας, μετά τη διάλυση της Λεγεώνας το 1943, κατέφυγε στην Κατερίνη, όπου είχε συστήσει μια συμμορία με άλλους εγκληματίες αλβανικής καταγωγής.
Η μοίρα του Β. Ραποτίκα, ο οποίος στις 8 Φεβρουαρίου 1943 είχε παρελάσει στην Λάρισα με την ομάδα του, σέρνοντας στο χώμα την Ελληνική Σημαία.
Όταν κατέφυγε στο σπίτι του λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τις γυναίκες του χωριού του.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΑΤΟΥΣΗΣ
Την πραγματική τιμωρία όμως του Νικόλαου Ματούση την έκανε ο Συνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς που ήταν περιφερειακός διοικητής Θεσσαλίας το 1972 στην Λάρισα.
Αυτός ο προδότης ζήτησε ακρόαση από τον Λαδά, ο Λαδάς τον δέχτηκε όρθιος και τον έφτυσε στο πρόσωπο και στην συνέχεια ζήτησε να τον πετάξουν έξω από το κτήριο.
ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: «Τελειώνουμε σήμερα ότι δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το ΕΑΜ. Είναι δική μας επιλογή οι Πρέσπες».