Θέλετε να ανοίξουμε Λέσχη Ανάγνωσης, να συζητάμε βιβλία που θα επιλέγουμε να διαβάζουμε, ΝΑΙ ή ΟΧΙ;

[Τλαξκαλτέκος]

Το Κρυφό Σχολειό στην λογοτεχνία.

Απόσπασμα απ' το έργο "Οι Μαυρόλυκοι" ( Δεύτερο Μέρος . Το Κρυφό Σχολειό ) του Θ. Πετσάλη - Διομήδη

Χάρη σ' αυτούς [ τους λογίους ] σήμερα οι Βασιλοχωρίτες [ Βασιλοχώρι : χωριό της Μακεδονίας ] μιλάνε τη γλώσσα τους σωστά , χάρη σ' αυτούς οι τουρκαλάδες του Βασιλοχωριού αναγκαστήκανε να μιλήσουνε τα ρωμέϊκα , για να μποροέσουν να βαστηχτούν και κείνοι στις δουλειές και να μην απολειφτούνε. Όπου ξυπνήσανε μια μέρα οι τούρκοι . Κανένας δεν το κατέχει πως. Πήγανε και κλαφτήκανε στην Πόλη ; Πέρασε ο Μπεηλέρμπεης της Ρούμελης και του παραπονεθήκανε ; Ή μήπως αναθαρρέψανε ύστερα από τη Συνθήκη του Πασσάροβιτς και πήρανε μονάχοι τους την απόφαση , να μην τ' αφήσουνε να πάει πιο πέρα ετούτο το κακό ; Όπως και να 'χει το πράμα , συνεννοηθήκανε οι κοτζαμπάσηδες του τόπου , οι τούρκοι κοτζαμπάσηδες , με τον χότζα και με τους μολάδες , και δεουλέψανε τον τουρκόκοσμο του Βασιλοχωριού , τον φανατίσανε .

- Οι ρούμιδες , τους λέγανε , κάνουνε έτσι , οι ρούμιδες κάνουνε αλλιώς , οι ρούμιδες από ραγιάδες γενήκανε αφεντάδες στο Βασιλοχώρι , εσείς από αφεντάδες που ήσασταν ρέψατε στη φτώχεια και στην κακομοιριά. Σηκωθείτε και βαρέστε τους , να πάρουνε ξανά την τιποτένια θέση τους μέσα στη σκόνη !

Έτσι τους φανατίζανε. Κι οι τουρκαλάδες ξετινάξανε μια μέρα τη βαρεμάρα και τη ραθυμιά τους , και ριχτήκανε στους γραικούς. Όχι που σφάξανε κόσμο. Τους λίγους μόνο που αντισταθήκαν , τους μαχαιρώσανε ή τους πιστολίσαν. Αλλά καλύτερα να τους εσφάζανε όλους ! Τους εγδύσανε ! Μπήκανε στα σπίτια τα πιο βασταζούμενα και τ' αδειάσανε . Διαγουμίσανε τα εμπορικά , συλήσανε τις εκκλησιές , κάψανε τις αποθήκες. Τριάντα χρόνια βάλανε να συνεφέρουν οι χριστιανοί απ' το κακό πού 'παθαν ! Κι απ' όλα το χειρότερο ήταν , που φύγαν και ξενητευτήκανε οι πιο άξιοι Βασιλοχωρίτες.
[...]

Απ' την άλλη μεριά, οι τουρκαλάδες δεν σταθήκανε άξιοι να προκόψουν και να ξετοπίσουν τους γραικούς. Μονάχα τους άγριους κάνανε και τους μποδίζαν να δουλέψουνε λεύτερα. Να πιάσουν αυτοί στα χέρια τους τις δουλειές και να τις αυγατίσουν , ούτε όρεξη , ουδ' ικανότητα είχαν . Κι έτσι μαράζωσε λίγο - λίγο ο τόπος. Τώρα στα στερνά, άρχισαν να' ρχονται πάλι κάτι λεφτά απ' τα ξένα. Είναι οι βασιλοχωρίτες οι ξενητεμένοι , που στέλνουνε από τα κερδεμένα.
[...]

Κρυφά έρχονται και κρύφια μένουνε [ τα λεφτά ]. Ποιος να κοτήσει να τα βγάλει στο φως ! Παραφυλάει ο τούρκος ! Ωστόσο , μερικοί το συζητήσανε κιόλας το πράμα [...] θα ξανανοίξουμε το σχολειό , κρυφά το σχολειό στην αρχή , μην αγριευτεί ο τούρκος , δεν ξέρεις τι γίνεται .
[...]

Πριν 40 χρόνια ήταν ένα φανερό σχολειό εδώ στο Βασιλοχώρι. Ύστερα αγρίεψε ο τούρκος μονομιάς και τους τα χάλασε όλα. Κρυφά και μυστικά και φοβισμένα ξανάρχισαν λίγο-λίγο να μαζεύονται τα παιδιά στις εκκλησιές [...] Κρυφά 40 χρόνια τώρα. Αλλά 40 χρόνια ζωή γεννάει συνήθειες βαθύριζες , στήνει κατάστασες σαν πέτρινους τοίχους δυσκολογκρέμιστους. Και σήμερα , που σίγουρα ο τούρκος δε θα πείραζε τα παιδιά , μήδε και θα τα εμπόδιζε να 'ρθούνε , σήμερα ακόμη βράδυ ή αυγούλα έρχονται , νύχτα η αυγή γυρνάνε σπίτι.
[...]

- Εσείς οι δυο [ παπάδες ] , ναι , του λόγου σας , που κάνετε τους δασκάλους στα χριστιανόπουλα , από σήμερα θα πάψετε πια να τα δασκαλεύετε . Τ' ακούτε ; Ειδεμή , σας καίω τις εκκλησιές και σας κόβω τα γένεια ! Να μη μου ξαναπεί άνθρωπος , ότι συναχτήκανε παιδιά στις εκκλησιές για δασκαλέματα . Κλείνω τα μάτια μου όσο μ' αρέσει. Από σήμερα δε μ' αρέσει πια. Αυτός είναι ο ορισμός μου. Και τώρα αμέτε !

Σκύψαν οι παπάδες και προσκυνήσανε και γύρισαν αμίλητοι να φύγουν.