Βάσο Μπράγιοβιτς (Μαυροβουνιώτης), ο Σέρβος ήρωας του 1821

[Adminović]

Η Επανάσταση του 1821 κατά των Οθωμανών προκάλεσε το ενδιαφέρον και άλλων χριστιανών των Βαλκανίων, οι οποίοι βρίσκονταν υπό τον τουρκικό ζυγό. Η εξέγερση των Ρωμιών μετατράπηκε σε ένα είδος βαλκανικής εξέγερσης και αυτό φαίνεται κυρίως από τη συμμετοχή σε αυτήν Βαλκάνιων μαχητών, μεταξύ των οποίων και πολλοί Σέρβοι, που είχαν μερικά χρόνια πριν επαναστατήσει κατά των Οθωμανών (και τότε με συμμετοχή αρματολών της Ελλάδας, ιδίως από το αρματολίκι του Ολύμπου). Πολλοί από αυτούς τους Σέρβους θα μείνουν για πάντα στην Ελλάδα, όπως ο Βάσο Μπράγιοβιτς (ή Βάσος Μαυροβουνιώτης), ο οποίος καταγόταν από το Μαυροβούνιο και για τον οποίο θα μιλήσουμε σήμερα.

Ο Βάσο Μπράγιοβιτς γεννήθηκε το 1797, στην περιοχή Μπιελοπάβλιτσι του Μαυροβουνίου. Ήταν Σέρβος στην καταγωγή και ο ίδιος και τα αδέρφια του ήταν αρματολοί (χάιντουκ) στο Μαυροβούνιο. Μετά τη σέρβικη επανάσταση, οι οθωμανικές αρχές θα προβούν σε διωγμούς κατά των Σέρβων, οπότε εγκατέλειψε τη γενέτειρά του και κατέφυγε μαζί με τα αδέρφια του στη Μικρά Ασία και τη Σμύρνη, όπου θα βρουν δουλειά σαν επιστάτες σε κτήματα Οθωμανών αρχόντων της περιοχής. Το 1820 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία, διότι τον κατηγορούσαν για ληστεία. Κατέφυγε στην Αθήνα και εντάχτηκε ως μπαϊρακτάρης στον στρατό του διοικητή της πόλης Μπαμπά πασά, ο οποίος εκστράτευσε εναντίον του Αλή Πασά Τεπελενλή.

Όταν ξεσπά η Επανάσταση το 1821, λόγω και της φιλίας του με το Νικόλαο Κριεζώτη, ο Μπράγιοβιτς θα ενταχθεί στους επαναστατημένους Ρωμιούς και μαζί του θα φέρει κι άλλους Σέρβους μαχητές και οπλαρχηγούς από το Μαυροβούνιο. Πήρε μέρος σε μια σειρά από μάχες στη Στερεά Ελλάδα, τα νησιά, την Πελοπόννησο, όπου και διακρίθηκε για την μαχητικότητα και τις στρατηγικές του ικανότητες. Ωστόσο, πιο πολύ θα μείνει γνωστός στην ιστορία για την προσπάθειά του να μεταφερθεί η επανάσταση και στη Συρία και το Λίβανο, με τη συμμετοχή των Αράβων προκρίτων και εμιρηδων της περιοχής.

Η εκστρατεία στο Λίβανο

Το 1826, ο Μπράγιοβιτς μαζί με άλλους οπλαρχηγούς, έλαβε μέρος σε μια εκστρατεία στην περιοχή του Λιβάνου, η οποία ωστόσο δεν θα έχει ευτυχή κατάληξη. Ο Ρωμιός έμπορος Χατζή Στάθης Ρέζης, που είχε φιλικές σχέσεις με τον εμίρη του Λιβάνου Μπεσίρ, θα προσπαθήσει να δημιουργήσει μια συμμαχία των Αράβων του Λιβάνου με τους επαναστάτες στην Ελλάδα, με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας, του Λιβάνου και της Κύπρου από τον τουρκικό ζυγό. Μια τέτοια συμμαχία θεωρούνταν πως θα δημιουργούσε και σοβαρό αντιπερισπασμό στις δυνάμεις του σουλτάνου και του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου, ο οποίος είχε στείλει τον γιο του Ιμπραΐμ κατά της Πελοποννήσου. Η Προσωρινή Διοίκηση δέχτηκε να συμμετάσχει και στέλνει έγγραφα προς τον εμίρη Μπεσίρ και τους προκρίτους του Λιβάνου, για να συνεννοηθούν μαζί τους για τους τρόπους της συνεργασίας των δύο πλευρών.

Τα σχέδια όμως αυτά γίνονταν σε περίοδο που η Προσωρινή Διοίκηση είχε να αντιμετωπίσει πολλά -εσωτερικά και όχι μόνο- προβλήματα. Γι’ αυτό και τα εν λόγω σχέδια εγκαταλείφθηκαν. Οι συζητούμενες επιχειρήσεις όμως έγιναν γνωστές σ’ ένα κύκλο επαναστατών, όπως του Μπράγιοβιτς, του Ταλιάνου και του Κριεζώτη, οι οποίοι έβλεπαν με καλό μάτι ένα τέτοιο εγχείρημα. Η ελληνική κυβέρνηση, που είχε πληροφορίες για τις παραπάνω μυστικές κινήσεις, ζητεί από το Βουλευτικό Σώμα να καταβάλλει κάθε προσπάθεια, ώστε να εμποδιστεί το παράτολμο αυτό εγχείρημα. Παρόλα αυτά, οι οπλαρχηγοί εμμένουν στα σχέδιά τους και αναπτύσσουν έντονη δραστηριότητα για την πραγματοποίησή τους. Ως τόπος συγκέντρωσης ορίζεται η νήσος Κέα, στην οποία συρρέουν διάφοροι μαχητές, υπό την αρχηγία του Μπράγιοβιτς και άλλων. Τελικά θα συγκεντρώσουν περί τους 2.000 άνδρες και 14 πλοία. Ο Μπράγιοβιτς, που θεωρούνταν πολύ αρρενωπός, ψηλός και όμορφος, θα προκαλέσει το ενδιαφέρον της ηπειρώτισσας γυναίκας (Ελένης) του πρόκριτου της Κέας Γιώργου Πάγκαλου (της γνωστής οικογένειας πολιτικών), η οποία αποφασίζει να εγκαταλείψει τον άντρα της και να φύγει μαζί του. Εκείνος θα την αφήσει προσωρινά σε ένα πύργο στην Άνδρο και θα φύγει για το Λίβανο, μαζί με τους λοιπούς οπλαρχηγούς.

Οι επαναστάτες φτάνουν στις ακτές του Λιβάνου, λίγο έξω από τη Βηρυτό, όπου έκαναν απόβαση και κατέλαβαν κάποιες παραλιακές περιοχές. Εκεί ήλθαν σε επαφή με τον εμίρη Μπεσίρ κι αυτός ζήτησε από τους οπλαρχηγούς τα πληρεξούσιά τους γράμματα, τα οποία βέβαια αυτοί δεν διέθεταν. Διατάχτηκαν τότε να αναχωρήσουν, προτού συγκεντρωθούν και επιτεθούν εναντίον τους οι Άραβες. Έτσι, αναγκάστηκαν να φύγουν άπρακτοι και να παραιτηθούν από την παράτολμη αυτή επιχείρηση. Θα επιστρέψει στην Άνδρο, όπου θα παντρευτεί με την αγαπημένη του Ελένη και μαζί της θα αναχωρήσει για τον Πειραιά.

Η ζωή του στην μετεπαναστατική Ελλάδα

Μετά την επιστροφή από το Λίβανο, ο Μπράγιοβιτς θα διακριθεί σε μάχες στην Εύβοια και την Αττικοβοιωτία, όπου θα εκτιμηθούν από την ελληνική κυβέρνηση δεόντως τα στρατιωτικά του προσόντα. Κατά τους εμφυλίους πολέμους, συντάχθηκε (όπως άλλωστε και η συντριπτική πλειοψηφία των μη Πελοποννησίων οπλαρχηγών) με την πλευρά των λεγομένων «κυβερνητικών». Πολιτικά ήταν ενταγμένος στο Γαλλικό κόμμα, του Ιωάννη Κωλέττη, διατηρώντας όμως ταυτόχρονα μια ανεξαρτησία κινήσεων. Κατά τη διάρκεια της περιόδου που κυβερνούσε ο Καποδίστριας, εντάχτηκε στον νέο στρατιωτικό οργανισμό του Κυβερνήτη, δηλαδή στις χιλιαρχίες, και ανέλαβε τη διοίκηση της Στερεάς Ελλάδας. Σαν διοικητής της χιλιαρχίας αυτής πολέμησε σε μια σειρά μαχών για την εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας από τις οθωμανικές φρουρές· συγκεκριμένα, σε Στεβενίκο και Λιβαδειά κατά του Ομέρ πασά της Καρύστου, στην πολιορκία της ακρόπολης της Άμφισσας εναντίον του Μεχμέτ - Ντέβολη, στο Μαρτίνο της Λιβαδειάς εναντίον του Μαγιούτ πασά και, τέλος, στη Λιβάδα της Εύβοιας κατά του Ομέρ πασά, τερματίζοντας έτσι μια πλούσια στρατιωτική σταδιοδρομία με συμμετοχή σε 36 περίπου μάχες, πολιορκίες και εκστρατείες.

Ο Μπραγιόβιτς υπήρξε μια από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές της περιόδου που έζησε. Ο φυγάς του Μαυροβούνιου, χωρίς να ανήκει στα μεγάλα αρματολικά τζάκια της Ελλάδας, κατόρθωσε βασιζόμενος στις ικανότητές του να ανέβει στις υψηλές βαθμίδες της στρατιωτικής ιεραρχίας και να παίξει σημαντικό ρόλο στην κοινωνία της μετεπαναστατικής Ελλάδας. Πέθανε σχετικά νέος, το 1847, χτυπημένος από βαριά πνευμονία. Είχε δύο γιούς, τους Τιμολέων και Αλέξανδρο Βάσσο, που ακολούθησαν επίσης στρατιωτική καριέρα.

Προς τιμήν του, το Μαυροβούνιο έχει στήσει μνημείο, στην πρωτεύουσα Ποντγκόριτσα.

[Τλαξκαλτέκος]

Η απώτερη καταγωγή του Βάσου Μαυροβουνιώτη ήταν από την Ήπειρο.
Ήταν κατά τον Σουρμελή λωποδύτης. Φυλακίστηκε και έγινε στρατιώτης στον οθωμανικό στρατό κατά του Αλή πασά για να τον αφήσουν.
Στα Στύρα Ευβοίας γνώρισε ντροπιαστική ήττα από λιγότερους Τούρκους, ενώ οι στρατηγικές επιλογές τους είχαν ως αποτέλεσμα να απομονωθεί ο Ηλίας Μαυρομιχάλης και να σκοτωθεί.
Με τον φίλο του Κριεζώτη ήρθε σε ρήξη για την αρχηγία. Κριεζώτης και Γκούρας τον φυλάκισαν για λίγο.
Αντί να βοηθήσει το Μεσολόγγι αποφάσισε την πειρατική επιδρομή στο Λίβανο.
Την γυναίκα του Πάγκαλου την απήγαγε.
Μετεπαναστατικά εξελίχθηκε σε έναν σωστό άνθρωπο και πολίτη.


Σελίδες απ' το μνημειώδες Λεξικό του Στασινόπουλου ( αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα πες μου Admin να τα σβήσω ) :

ΚΡΥΦΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΕΜΦΑΝΙΣΗ

[Προέλλην]

Η απώτερη καταγωγή του Βάσου Μαυροβουνιώτη ήταν από την Ήπειρο.

Ανίατη κατάσταση

[Τλαξκαλτέκος]

Η απώτερη καταγωγή του Βάσου Μαυροβουνιώτη ήταν από την Ήπειρο.

Ανίατη κατάσταση

Το γράφει ο Στασινόπουλος και η Π-Λ-Μπ.

[Προέλλην]

"Kατά την παράδοση" γράφει, όχι και ότι ήταν.

[Adminović]

Την γυναίκα του Πάγκαλου την απήγαγε.

Α το τέρας!
Τη βίασε κιόλας, γιατί έκαναν και κουτσούβελα μαζί.
Κι όχι μόνο αυτό, αλλά την είχε και γραμματέα του και σύμβουλο και επί της υποδοχής των επισήμων προσκεκλημένων του (σύγχρονη δουλεία, trafficking, απλήρωτες εργατοώρες κοκ).

Μετεπαναστατικά εξελίχθηκε σε έναν σωστό άνθρωπο και πολίτη.

Θαύμα!!!1!1! Θαύμα!!!1!11!
Το άγριο θηρίο που έγινε άνθρωπος!!!1!111!

Κρίμα που δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για τα Ελς, που και μετά την ίδρυση του κράτους συνέχιζαν τις ληστείες και τις επιδρομές (και όχι κατά Τούρκων, αλλά και κατά Ευρωπαίων ή κατά των λοιπών Ελς).

Μην ξεχνάμε ότι δολοφόνησαν και τον ευρωπαίο ηγέτη Καποντίστρια.
Ο Καποντίστρια απεδείχθη λίγος στην αντιμετώπιση των Αλβανών φυλάρχων της Πελοποννήσου.
Έναν Θωμά Πρελιούμποβιτς χρειαζόμασταν τότε, να κάτσουν φρόνιμα οι φύλαρχοι και να γίνουμε σοβαρό κράτος (αντί για κωλοχανείο που είμαστε τώρα).

Η απώτερη καταγωγή του Βάσου Μαυροβουνιώτη ήταν από την Ήπειρο.

Ανίατη κατάσταση

Εδώ ο Συναίλυνας ένα δίκιο το έχει, διότι....

ΚΡΥΦΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΕΜΦΑΝΙΣΗ

....ΚΑΙ Η ΗΠΕΙΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΓΗ ΣΕΡΒΟΚΡΟΑΤΙΚΗ

Τυχαίο που ο Βιτέζοβιτς ένα μεγάλο μέρος της Ηπείρου το είχε συμπεριλάβει στην «Κόκκινη Κροατία»;;;
Δε νομίζω!

[Τλαξκαλτέκος]

Ο Δ.Ι. ΠΟΛΕΜΗΣ ( δρ Ιστορίας ) στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος γράφει :

Βασανιστική για τους κατοίκους ήταν η αποβίβαση των ατάκτων στρατευμάτων από τις αρχές του 1826 , με τον Βάσο και τον Κριεζώτη αρχικά και άλλους κατά τα επόμενα χρόνια. Κατά καιρούς οι άτακτοι αυτοί , που άφησαν φρικτή ανάμνηση ως "λιάπηδες" , τρομοκρατούσαν κυριολεκτικά τους κατοίκους των χωριών , που πολλές φορές σε απόγνωση σκέφτονταν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Το κακό συνεχίστηκε μέχρι τα χρόνια του Καποδίστρια. Το 1827 οι Αδριώτες αναγκάστηκαν να επιτεθούν σε ένα σώμα λιάπηδων στο Κόρθι , τους οποίους ύστερα από πολύνεκρη μάχη ανάγκασαν να φύγουν οριστικά.

[Ακρίδης Κατσαριδόπουλος]

Βάσος Μαυροβουνιώτης: Υπηρετούσε στην οθωμανική φρουρά της Αθήνας όταν προσχώρησε στην επανάσταση. Ήταν ένας απ' αυτούς που ο πόλεμος τους είχε δώσει την ευκαιρία να αναδειχθούν, και επί τρία χρόνια είχε αποδείξει τι άξιζε σαν πολεμιστής, καπετάνιος και πολιτικός παράγοντας. Σκληραγωγημένος και αφοσιωμένος, ήταν ακριβώς το είδος ηγέτη που χρειαζόταν στο Μεσολόγγι – ένας καταξιωμένος πολεμιστής, με αρκετές εκατοντάδες άντρες έτοιμους να τον ακολουθήσουν. Επειδή όμως η κυβέρνηση δεν μπορούσε πια να τον πληρώσει, το 'ριξε στο πλιάτσικο, παίρνοντας μαζί τον αδελφοποιτό του, έναν οπλαρχηγό από την Εύβοια που λεγόταν Νικόλαος Κριζιώτης ή Κριεζώτης. Αυτή η συμπεριφορά ήταν πολύ φυσιολογική για άντρες στη θέση τους: εκείνο που έκανε ασυνήθιστο το εγχείρημά τους την άνοιξη του 1826 ήταν ότι έπρεπε να διασχίσουν την ανατολική Μεσόγειο. Είχαν βάλει στο μάτι τα πλούτη της οθωμανοκρατούμενης Βηρυτού –καλύπτοντας αυτό το στόχο κάτω από ένα απίθανο σχέδιο, να βάλουν τους χριστιανούς του όρους Λιβάνου να εξεγερθούν, το οποίο η κυβέρνηση μπορεί να είχε ή να μην είχε εγκρίνει (οι πηγές είναι αμφίσημες)– κι εντέλει οι δύο οπλαρχηγοί και οι άντρες τους μπάρκαραν για τον Λίβανο πάνω σε καμιά δωδεκαριά σπετσιώτικα μπρίκια, αφού πρώτα λεηλάτησαν την Τζιά. Οι αριθμοί και μόνο δίνουν μια αίσθηση των μεγάλων διαστάσεων που προσλάμβανε αυτό το είδος οιονεί πειρατείας στο Αιγαίο.

Έτσι, ο στολίσκος του Μαυροβουνιώτη έφτασε στη Βηρυτό. Οι άντρες του σκαρφάλωσαν τα τείχη του λιμανιού, αλλά κάποιοι λιμενοφύλακες δεν τους άφησαν να πάνε παραπέρα. Παρότι βομβάρδισαν την πόλη, απωθήθηκαν εύκολα κι έφυγαν μέσα σε πέντε μέρες. Χειρότερο φιάσκο δεν γινόταν: οι χριστιανοί κάτοικοι της πόλης αφέθηκαν στο έλεος των δυνάμεων του Οθωμανού κυβερνήτη, που σκότωσε μερικούς για αντίποινα. Ο Μαυροβουνιώτης και ο Κριεζώτης γύρισαν στην Αττική και βοήθησαν να απαγκιστρωθούν οι άντρες του Φαβιέ από την Εύβοια, προτού επανέλθουν στο πλιάτσικο εις βάρος των χωρικών της Άνδρου που –σύμφωνα με μια ένθερμη φιλεπαναστατική πηγή– γνώρισαν τη «φρίκη» στα χέρια τους. Θα ήταν καλύτερα για τον ελληνικό αγώνα αν οι υποστηρικτές του είχαν βρεθεί όλοι από την άλλη μεριά της Πίνδου, πολεμώντας τον τουρκοαιγυπτιακό στρατό. Στα τέλη του 1826, οι ίδιοι δύο οπλαρχηγοί ξαναπήγαν στην Άνδρο με κάπου 3.000 Ρουμελιώτες και τη λεηλάτησαν για μήνες, αποσπώντας τελικά ένα τεράστιο ποσό από τους απελπισμένους κατοίκους ως αντίτιμο για την αποχώρησή τους.

[Adminović]

Οι πληροφορίες που διαθέτουμε μέσα από το εν λόγω κατάστιχο αφορούν ένα εμβληματικό έτος της ιστορίας της Αθήνας, αλλά και της ίδιας της οικογένειας Μαυροβουνιώτη. Από τη μια μεριά, η μικρή σε μέγεθος, αλλά ξακουστή από την αρχαιότητα πόλη ανακηρύσσεται πρωτεύουσα του κράτους και γίνεται πόλος έλξης ποικίλων κοινωνικών ομάδων. Από την άλλη, το 1834 συνιστά μια σημαντική στιγμή για τον Βάσο Μαυροβουνιώτη, καθώς από επιφανής «άτακτος» οπλαρχηγός εγκαθίσταται με την οικογένειά του στην Αθήνα ως συνταγματάρχης-ακόλουθος και νομοεπιθεωρητής Αττικής και Βοιωτίας, φημισμένος για την ανδρεία του και τις στρατιωτικές του νίκες. Χωρίς να ανήκει στα αρματολίτικα τζάκια και παρά τις ελάχιστες γραμματικές του γνώσεις, μεταμορφώνεται σε λαμπρή προσωπικότητα της μετεπαναστατικής εξουσίας. Όμως, παράλληλα με την υιοθέτηση ενός νεωτερικού τρόπου ζωής, δεν εγκαταλείπει ούτε βασικές παραδοσιακές αξίες και συμπεριφορές, ούτε και τους δεσμούς του με την επαρχία.

Στο κατάστιχο η καταχώρηση των πληροφοριών γίνεται από τρίτο άτομο, όπως άρμοζε σε επιφανή οικογένεια. Πρόκειται για τον Δημητρό Ιωαννίτη, ο οποίος ήταν ο ταμίας του «Οίκου», καθώς ούτε ο Βάσος ούτε και η σύζυγός του βαστούσαν χρήματα. Μάλιστα, πάντα κυκλοφορούσαν δημόσια με συνοδεία υπηρετών. Σε μία εποχή όπου η ληστεία ήταν διαδεδομένη, η συνήθεια αυτή δεν φαντάζει σαν εισαγόμενος από τη Δύση «νεωτερισμός», αλλά ως στρατηγική προστασίας. Στο συγκεκριμένο κατάστιχο ο Μαυροβουνιώτης καταγράφεται ως «Αρχηγός» και η σύζυγός του Ελέγκω ως «Κοκκώνα», την οποία λίγα χρόνια νωρίτερα είχε απαγάγει –με τη συναίνεσή της– από τον τότε σύζυγό της, που ανήκε σε αρχοντική οικογένεια της Κέας.

Ο χώρος όπου εγκαθίσταται η οικογένεια στην Αθήνα είναι ένα ιδιάζον κράμα. Χωρίς να έχει την πολυτέλεια των αρχοντικών της Αθήνας της εποχής, η οικία της οδού Αγχέσμου (νυν Βουκουρεστίου) 28 προσέφερε άνετη διαβίωση στην πενταμελή οικογένεια, είχε χώρους για τους πολυάριθμους υπηρέτες και υποδομή για δεξιώσεις. Το σπίτι διέθετε επίσης στάβλους και αποθήκες για τα προϊόντα από τα κτήματα του Βάσου και της Ελέγκως. Από την άλλη, η καταναλωτική συμπεριφορά της οικογένειας ήταν ένα γοητευτικό μείγμα νεωτερισμού (με ψήγματα νεοπλουτισμού) και παραδοσιακής οικονομίας: αγορές από μαγαζιά της Αθήνας, αλλά και ιδιοκατανάλωση αγαθών από τα κτήματά τους. Η διατροφή τους ήταν ένας συνδυασμός λιτότητας και εκζήτησης. Έτρωγαν όσπρια και σαρδέλες, αλλά και χαβιάρι και πολύ συχνά κρέας. Οι βεγκέρες τους ήταν πολυέξοδες, με καλεσμένους τον Όθωνα και τη συνοδεία του, ντόπιους και ξένους αξιωματούχους. Όντας όμως οι ίδιοι «αυτόχθονες», δεν συναναστρέφονταν «ετερόχθονες» εμποροεπιχειρηματίες.

Πολυέξοδος ήταν και ο ευπρεπισμός του ζεύγους, με αρκετές πολυτελείς αγορές από το Ναύπλιο, την πρώτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Ο Μαυροβουνιώτης, όταν δεν φορούσε τη στρατιωτική του στολή, ντυνόταν με μια περίτεχνη φουστανέλα – μάλιστα, έτσι τον ζωγράφισε ο Νικηφόρος Λύτρας και άλλοι καλλιτέχνες της εποχής. Αντίθετα, η Ελέγκω προσαρμόστηκε γρήγορα στην υψηλή της θέση, αρχίζοντας να ντύνεται με την τελευταία επιταγή της δυτικοευρωπαϊκής μόδας.

Ο Μαυροβουνιώτης είχε κύρια διασκέδαση το κυνήγι και ήταν γραμμένος σε λέσχη. Ο ελεύθερος χρόνος της Ελέγκως συμπεριλάμβανε περιπάτους με το άτι της, μαθήματα γαλλικών και κιθάρας. Σε αντίθεση με εκείνον, η Ελέγκω ακολουθούσε μία προσωπική στρατηγική εξευρωπαϊσμού. Αξιοσημείωτο είναι ότι διαχειριζόταν μόνη της την κτηματική της περιουσία και, όταν έλειπε ο σύζυγός της, επέβλεπε και τα δικά του κτήματα. Το ότι αυτά τα δύο άτομα ήταν ζευγάρι καταδεικνύει και την ύπαρξη ανοικτών οριζόντων ως προς τη διαφορετικότητα.

Ως προς τα έσοδα της οικογένειας, ο μισθός του Βάσου μόλις κάλυπτε τις μισές δαπάνες της. Τα άλλα έσοδα προέκυπταν από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες και των δύο. Ήδη κατά τη διάρκεια και παράλληλα με την πρωταγωνιστική του συμμετοχή στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, ο Μαυροβουνιώτης διεύρυνε την οικονομική του επιφάνεια ως γαιοκτήμονας και επιχειρηματίας. Αυτή η οικονομική στρατηγική ήταν, την εποχή εκείνη, μεταξύ των αγωνιστών η μόνη οικονομική διέξοδος στην ανέχεια. Το 1834 τα εισοδήματα της οικογένειας Μαυροβουνιώτη ήταν μεγάλα και είχαν πολλαπλή προέλευση. Προέρχονταν από τον μισθό που λάμβανε από το κράτος, την υπενοικίαση προσόδων και συγκεκριμένα της δεκάτης από το λάδι στη Χασιά Αττικής (που εξασφάλισε λόγω των διασυνδέσεων με το κράτος), εισοδήματα από τα τσιφλίκια του σε Αττική, Βοιωτία και Φωκίδα, αλλά και τον δανεισμό χρημάτων. Λειτουργούσε δηλαδή ο ίδιος ταυτόχρονα ως γαιοκτήμονας, έμπορος και τοκογλύφος, με τη λαμπρή επικάλυψη της θέσης του ως αξιωματικού!

[Adminović]

Με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων ετών από την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης (1821 - 2021), θα αναφερθούμε στη συμβολή των Σέρβων, που βοήθησαν τους Έλληνες αγωνιστές για να αποτινάξουν τον Οθωμανικό ζυγό.

Έτσι, εάν ανατρέξει κάποιος στους καταλόγους με τα επώνυμα των ηρώων του 1821, θα συναντήσει αρκετά ονόματα αγωνιστών Σερβικής προέλευσης, είτε στην αυτούσια μορφή τους, είτε παραλλαγμένα. Η παρουσία εθελοντών από τις βαλκανικές χώρες στην επανάσταση των Ελλήνων είναι εξάλλου πιστοποιημένη από τους ιστορικούς μελετητές. Ειδικά για τους Σέρβους, η ενέργεια αυτή είχε και έναν χαρακτήρα ανταπόδοσης. Πριν την Ελληνική επανάσταση, είχε προηγηθεί η Σερβική το 1804, στην οποία συνέδραμαν αρκετοί Έλληνες αγωνιστές (όπως ο Γεωργάκης Ολύμπιος), είτε συγκροτώντας αυτόνομα τμήματα, είτε πολεμώντας σε μεικτές ομάδες με άλλους εθελοντές, πάντα δίπλα στο πλευρό των Σέρβων.
Ακόμη και πριν από την 25η Μαρτίου 1821, έχουμε αρκετούς ηγέτες του Σερβικού λαού (όπως ο "Σέρβος ηγέτης Karadjordjevic"), που είχαν ορκιστεί και αποτελούσαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Όταν ανακηρύχθηκε η (πρώτη) Ελληνική επανάσταση στη Μολδοβλαχία, στις 22 Φεβρουαρίου 1821, οι δυνάμεις του πρίγκιπα Αλέξανδρου Υψηλάντη αποτελούνταν από Έλληνες και Σέρβους αγωνιστές. Μερικοί από αυτούς ήταν ο "Milenko Stojkovic" και ο "Petar Dobrnjac" οι οποίοι έφτασαν στη Μολδοβλαχία μαζί με Σέρβους στρατιώτες και έθεσαν τις ομάδες τους, κάτω από τις εντολές του πρίγκιπα Υψηλάντη.
Ο Σέρβος "Mladen Milovanovic", (διετέλεσε πρωθυπουργός της Σερβίας και πρώτος υπουργός Άμυνας) διέσχισε τον Δούναβη και πήγε να πολεμήσει στο πλευρό του Υψηλάντη, ο "Prodan Gligorijevic" ενώθηκε επίσης με τον στρατό του Υψηλάντη το 1821 στη Βλαχία, ενώ γίνεται αναφορά από τους χρονογράφους, για τη συμμετοχή ενός αρχιμανδρίτη με το όνομα «Σέρβος» (πιθανότατα ήταν το εθνικό του όνομα), ο οποίος έφθασε από τη Σερβία στη Μολδοβλαχία για να βοηθήσει την Ελληνική επανάσταση.
Η Ελληνική εξέγερση στις παραδουνάβιες περιοχές, έχοντας να αντιμετωπίσει τον ανταγωνιστικό ρουμανικό εθνικισμό και τους Οθωμανούς, τελικά απέτυχε. Μετά την αποτυχία της Ελληνικής επανάστασης στη Μολδοβλαχία, οι Σέρβοι αγωνιστές μετανάστευσαν στη νότια Ελλάδα, αναζητώντας εργασία, αλλά και για να αποφύγουν την τιμωρία των Οθωμανών. Ένα από αυτά τα πρόσωπα, ήταν η θρυλική αγωνίστρια "Cucuk Stana", σύζυγος του Έλληνα αγωνιστή "Γεωργάκη Ολυμπίου", που σκοτώθηκε στη μάχη "του μοναστηριού Σέκου" στη Μολδαβία.
Άλλος ένας Σέρβος, για τον οποίο μαθαίνουμε από τους χρονογράφους, ήταν ο "Κonstantine Nemanja", ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν απόγονος της βασιλικής οικογένειας των"Nemanjic" των Σέρβων μεσαιωνικών ηγεμόνων, και δήλωσε πως θα υπέγραφε την αλληλογραφία του, ως "ο Πρίγκιπας της Σερβίας’’, γι’ αυτό και η σφραγίδα που χρησιμοποιούσε, έφερε τον δικέφαλο αετό (έμβλημα των Σέρβων πριγκίπων). Ο στρατιώτης "Rado Μαυροβουνιώτης" (δηλ. από το Μαυροβούνιο), μαζί με μιαομάδα αγωνιστών με το επώνυμο «Σέρβος», όπως ο "Θωμάς Σέρβος", "Λάμπρος Σέρβος", "Λάμπρος (Χρήστου) Σέρβος" και ο "Θανάσης Σέρβος" καταγράφονται να αγωνίζονται (μαζί με τους πολιορκημένους Έλληνες) στην πολιορκία του Μεσολογγίου. Γνωρίζουμε επίσης (από τους χρονογράφους), πως ακόμα είκοσι πέντε Σέρβοι αγωνιστές, πολέμησαν υπό τις διαταγές του καπετάνιου "Γιώργου Κοντόπουλου", στις σημαντικότερες (τότε) ελληνικές πόλεις του Μοριά και της Ρούμελης.

Από όλους τους Σέρβους που πολέμησαν στην Ελληνική επανάσταση, αυτός που ίσως άφησε τη μεγαλύτερη κληρονομιά, ήταν ο "Vaso Brajevic", γνωστός ως "Βάσος Μαυροβουνιώτης", ο οποίος έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο σε τριάντα έξι μάχες για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Το 1821 ηγείται μιας δύναμης εκατόν είκοσι αγωνιστών Μαυροβουνίων και Ελλήνων, στα πρώτα στάδια της Ελληνικής επανάστασης. Συνεργαζόμενος με τον "Νικόλαο Κριεζώτη", αρχηγό της Ελληνικής επανάστασης στην Εύβοια, διακρίθηκε σε μάχες στην κεντρική Ελλάδα. Το 1822 συμμετείχε στις μάχες εναντίον των Οθωμανών στην Αθήνα, όπου έδειξε μεγάλη γενναιότητα και τόλμη, αναγνωρισμένος ευρέως ως ένας από τους καλύτερους πολεμιστές της εποχής εκείνης.
Μετά το τέλος των Ελληνικών εμφυλίων πολέμων, ο "Βάσος Μαυροβουνιώτης" αναγορεύθηκε σε στρατηγό, έχοντας στη δικαιοδοσία του περίπου χίλιους πεντακόσιους στρατιώτες. Μεταξύ των ετών 1826- 1827, ήταν ένας από τους λίγους επαναστάτες, που δεν ηττήθηκαν ποτέ από τις αιγυπτιακές δυνάμεις, με επικεφαλής τον "Ιμπραήμ πασά", που κατέκαψε την Πελοπόννησο. Ήταν διαρκώς ανήσυχος, συνεργάστηκε με τον "Χατζημιχάλη Νταλιάνη", για να συμμετάσχει σε μια τολμηρή, αλλά τελικά αποτυχημένη Ελληνική αποστολή στην Κύπρο και τον Λίβανο, με στόχο να υποκινήσει την επανάσταση, στο μαλακό υπογάστριο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Άλλοι Σέρβοι του Μαυροβουνίου που ακολούθησαν τον "Βάσο Μαυροβουνιώτη", προέρχονταν από "το Bjelopavlici" και πήραν το ίδιο επώνυμο με αυτόν (όπως μας αναφέρουν οι χρονογράφοι). Έτσι, υπάρχουν πολλές αναφορές για τους "Ιωάννη Σλαβάνο Μαυροβουνιώτη", "Ιωάννη Μαυροβούνιο", οι οποίοι πολέμησαν στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και τον "Γρηγόρη (Jurovic) Μαυροβουνιώτη". Ο ιστορικός "William St Clair" στην ιστορία του για την Ελληνική επανάσταση, μας αναφέρει τα παρακάτω: Ένας "στρατηγός του Μαυροβουνίου" με το γερμανικό όνομα του "de Wintz", ο οποίος πολέμησε υπό τις διαταγές του Ναπολέοντα, μας λέει «ότι επιτέλους η Ελλάδα μπορεί να γίνει ελεύθερη».Ο "deWintz" προσπάθησε ανεπιτυχώς να συγκροτήσει δύο χιλιάδες ευρωπαίους εθελοντές (μισθοφόρους), για να πολεμήσουν στην Ελλάδα, αλλά εγκατέλειψε την προσπάθεια αυτήν, αφού δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την απαιτούμενη οικονομική βοήθεια.

[...]

Πολλοί ήταν ακόμα οι Σέρβοι, οι οποίοι προτίμησαν να ταξιδέψουν εκεί που γίνεται ο πόλεμος, η δράση και εκεί όπου δίνονται τα στρατιωτικά προνόμια. Έτσι γι’ αυτούς η Ελληνική επανάσταση ήταν μια χρυσή ευκαιρία για να πολεμήσουν μαζί με τους Έλληνες αγωνιστές. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μετά το 1824 πολλοί Σέρβοι αγωνιστές έλαβαν αξιώματα και θέσεις στον Ελληνικό στρατό, όπως: ο στρατηγός "Χατζή Χρήστος Dagovic", οι διοικητές τάγματος (χιλίαρχοι) "Στέφος και Αναστάσης Dimitrevic", ο χιλίαρχος "Jovo Μαυροβουνιώτης", οι καπεταναίοι "Ιωάννης και ο Νικόλαος Radovic" από το Μαυροβούνιο, καθώς και μερικοί Σέρβοι (γνωστοί μόνο με τα ονόματά τους) ως "Nikolzo, Kotzo, Ηλίας, Σπύρος και Καραγιώργος".
Η συντριπτική πλειοψηφία των Σέρβων που επέζησαν μετά το τέλος της Ελληνικής επανάστασης, δεν επέστρεψαν στη Σερβία. Αντίθετα, εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, παντρεύτηκαν ντόπιες γυναίκες και αφομοιώθηκαν στην Ελληνική κοινωνία. Στην Ελλάδα σήμερα, υπάρχουν δημόσια αγάλματα, προς τιμήν του "Βάσου Μαυροβουνιώτη", ο οποίος και υπήρξε και ο διασημότερος Σέρβος αγωνιστής που πολέμησε για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Οθωμανούς.