Το κροατικό ενδιαφέρον για την απελευθέρωση Θεσσαλίας και Μακεδονίας

[Τλαξκαλτέκος]

Το κροατικό ενδιαφέρον για την υποδούλωση της Κρήτης.

Κροάτης εξωμότης Ομάρ πασάς. Γενικός διοικητής Κρήτης (Μάρτ. - Οκτ. 1867)
https://www.greekencyclopedia.com/omer- ... p4674.html

ΚΡΥΦΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΕΜΦΑΝΙΣΗ

Κατ' άλλη άποψη σερβικής καταγωγής
https://en.wikipedia.org/wiki/Omar_Pasha

[Adminović]

Το κροατικό ενδιαφέρον για την υποδούλωση της Κρήτης.

Κροάτης εξωμότης Ομάρ πασάς. Γενικός διοικητής Κρήτης (Μάρτ. - Οκτ. 1867)

Ούτε το λήγοντα δεν έπιασες καρντιά μου.
Ξεπέρασες και τον εαυτό σου.

Αυτός κατ’ αρχήν είναι εξισλαμισμένος Σέρβος και όχι Κροάτης.
Κροάτης χριστιανός ορθόδοξος δεν υπήρχε τότε. Το ότι γεννήθηκε σε κροατικό έδαφος δεν λέει κάτι. Είχαν καταφύγει εκεί χιλιάδες Σέρβοι πρόσφυγες όταν οι Οθωμανοί κατέλαβαν τα εδάφη τους. Από εκεί είχε προκύψει και η σέρβικη μειονότητα της Κράινα άλλωστε.

Κατά δεύτερον, αυτός ενήργησε για λογαριασμό των Οθωμανών Τουρκορωμιών. Ούτε για λογαριασμό του κροατικού κοινοβουλίου ούτε -έστω- της αυστριακής μοναρχίας.

Στην Κρήτη πάντως, μιας και την αναφέρεις σε αυτό το νήμα, είχαμε μεταφορά πληθυσμών Σέρβων και Κροατών και κυρίως Βουλγάρων από Βυζάντιο και Ενετούς. Τα έχουμε αναλύσει ήδη σε άλλο νήμα.
Γι΄ αυτό και έχεις σλάβικα τοπωνύμια ή επώνυμα στην Κρήτη και κρητικάτσια που ξανθοφέρνουν (αν και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Κρήτης έχει κυρίως λαζική, αρμενική και αραβική καταγωγή).

[Τλαξκαλτέκος]

Ελληνοσερβικός ανταγωνισμός στην πόλη των Σκοπίων.
Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος , Το Μακεδονικό Ζήτημα :

Το « Υπόμνημα περί της συγχρόνου Ελληνικής Μακεδονίας και της Μακεδονίας ενγένει» του Έλληνα προξένου της Θεσσαλονίκης Π.
Λογοθέτη αναφέρει στα 1884 :

Εν τω βορείω τμήματι της Μακεδονίας περιλαμβάνονται και αι επαρχίαις των Σκοπιών, Βελεσσών και Κριτσόβου. Αι εν ταις πόλεσι Σκοπιών και Βελεσσών μικραί ελληνικοί κοινότητες, εντός μεγάλων βουλγαρικών κέντρων ούσαι, αποτελούσιν ασυνεχή κέντρα του Ελληνισμού ως κείμεναι έξω και μακράν του ελληνικού νοτίου τμήματος. Κατά το αυτόν βόρειον τμήμα εν ταις επαρχίαις Κριτσόβου και Σκοπιών υπάρχουσιν αρκετά βουλγαρόφωνα χωρία, άτινα αναγνωρίζουσι μεν το Οικουμενικόν Πατριαρχείον ως υπερτάτην Εκκλησιαστικήν Αρχήν αυτών, αλλ ’ ουδεμίαν άλλην συνείδησιν εθνικήν έχουσιν, ή ότι είναι Βούλγαροι και ανήκουσιν εις την ολομέλειαν του βουλγαρικού έθνους ποιούμενοι εν τε ταις Εκκλησίαις και τοις σχολείοις και εμπορικαις συναλλαγαίς αυτών χρήσιν μόνης της βουλγαρικής γλώσσης αποκλειστικός. Όθεν επί ολοκλήρου του τμήματος τούτου ουδεμίαν έχομεν ούτε δυνάμεθα να έχωμεν εύλογον εθνικήν αξίωσιν. Δεν εννοούμεν όμως διά τούτον τον λόγον να παροραθώσι τα ανωτέρω σημειωθέντα ασυνεχή μικρά ελληνικά κέντρα, παρ ’ οις από πολλών ετών λειτουργούσι ναοί ελληνικοί και συντηρούνται ελληνικά σχολεία δαπάνη του προς διάδοσιν των ελληνικών γραμμάτων Συλλόγου. Τουναντίον η φιλογένεια και η εθνική φιλοτιμία απαιτούσι να χορηγείται αυταίς υλική και ηθική υποστήριξις, όπως διατηρώσιν ακμαίον το εθνικόν αίσθημα αυτού και παρενοχλώσι τους Βουλγάρους εν τοις κέντροις των.

Τα αίτια, ένεκα των οποίων απωλέσαμεν πάσαν εύλογον εθνική ν αξίωσιν επί του τμήματος τούτου της Μακεδονίας, είναι πολλά και ποικίλοι· ήθελεν είσθαι δι ’ όλως εκτός του προηγουμένου να γίνει μνεία τούτου ενταύθα, καθόσον τούτο είναι έργον της Ιστορίας του ελληνικού έθνους. Κεφαλαιωδώς δύναμαι μόνον να αναφέρω ενταύθα ότι η υπό εθνικήν άποψιν ολοσχερής αλλοίωσις της καταστάσεως των πραγμάτων του βορείου τμήματος της Μακεδονίας είναι ατυχές και λυπηρόν επακόλουθον, παραχθέν υπό αλληλοδιαδόχων περιπετειών των παρελθόντων αιώνων. Ο χριστιανικός πληθυσμός ολοκλήρου του τμήματος τούτου αποτελείται εκ Βουλγάρων, κεκηρυγμένων οπαδών της Εξαρχίας, βουλγαριστί εκκλησιαζομένων, βουλγαριστί εκπαιδευομένων, βουλγαριστί σκεπτομένων, βουλγαρικήν συνείδησιν εχόντων και μη διανοουμένων να γείνωσι ποτέ κοινωνοί των πόθων της ελληνικής εθνότητος, αλλά ευχομένων και εργαζομένών υπέρ της εκτάσεως των ορίων της βουλγαρικής ηγεμονίας επί της χώρας, ην οικούσιν.

Ισχυρή υπήρξε στα μέσα του 19ου αιώνα και η ελληνοβλαχική παρουσία στα Σκόπια. Γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 1880- 1890 η ελληνική κοινότητα Σκοπιών συντηρούσε ένα ελληνικό σχολείο, ένα δημοτικό και ένα παρθεναγωγείο.


Στα 1885 ο καζάς Σκοπιών αποτελούνταν από 72 καθαρά αλβανικά χωριά και 105 τσιφλίκια (τα 60 α π ’ αυτά ήταν τουρκικά) με πληθυσμό 70.000. Μέσα στα Σκόπια ζούσαν 5.000 χριστιανοί, από τους οποίους οι 3.000-3.500 αναγνώριζαν την Εξαρχία και οι υπόλοιποι το Πατριαρχείο. Η ελληνική κοινότητα Σκοπιών συντηρούσε 1 δημοτικό με 78 μαθητές και 1 παρθεναγωγείο-νηπιαγωγείο με 78 μαθήτριες. Οι Βούλγαροι συντηρούσαν 4 σχολεία με 310 μαθητές.


Η ελληνική πλευρά φαινόταν ιδιαίτερα επιφυλακτική απέναντι στις σερβικές ενέργειες για ελληνοσερβική συνεργασία στη Μακεδονία, γιατί οι υπερβολικές αξιώσεις των Σέρβων παραγνώριζαν τα ελληνικά ιστορικά και εθνογραφκά δικαιώματα στον γεωγραφικό αυτό χώρο. Ενδεικτικό είναι το παρακάτω απόσπασμα του Έλληνα πρέσβη του Βελιγραδιού, γραμμένο στις 27 Οκτωβρίου του 1890:

Εάν σήμερον, οπότε οι Σέρβοι δεν είναι κάτοχοι ουδεμιάς συμπάθειας ούτε εν Σκοπίοις ούτε εν Βελεσσοίς ούτε εν Βιτωλίοις, αδιστάκτως εντείνουσιν ουχ ήττον τας εθνικάς αυτών αξιώσεις μέχρι του Αλιάκμονος ποταμού, ποια φιλία θα ηδύνατο να αναχαίτιση αυτούς από την επί βλάβη των ελληνικών συμφερόντων ορέξεων και εποφθαλμιάσεων τούτων, εάν πράγματι επιτύγχανον ώστε (έστω και διά της ημετέρας συμπράξεως) να κερδίσωσι τας συμπάθειας των ανά τας περιφερείας Σκοπιών και Βελεσσών Σλαύων, και ποιος ηδύνατο να πείσει αυτούς τότε ότι συμφέρει χάριν της μετά των Ελλήνων φιλίας να θυσιάσωσι τας συμπάθειας των τα νοτιότερα μέρη οικούντων Σλαύων;


Η προσοχή των Σέρβων στράφηκε αρχικά στα Σκόπια, όπου συνάντησαν τη σφοδρή αντίδραση του βουλγαρικού παράγοντα και γι’ αυτό προσπάθησαν να προσεταιρισθούν την ελληνική κοινότητα, τακτική, που την ακολούθησαν την εποχή αυτή σ’ ολόκληρο τον βόρειο μακεδονικό χώρο, όπου η σέρβική επιρροή, αδυνατώντας να προσελκύσει πια τις εξαρχικές κοινότητες της Μακεδονίας, είχε στραφεί προς τις ελληνικές, για να κερδίσει έδαφος. Ο ελληνισμός των Σκοπιών αντέταξε σθεναρή άμυνα και όταν οι Σέρβοι προσπάθησαν να καταλάβουν με βίαια μέσα τις ελληνικές εκκλησίες και τα ελληνικά σχολεία, αποκρούσθηκαν με επιτυχία. Στο διπλωματικό πεδίο οι επίσημες επαφές των δύο πρέσβεων στην Κωνσταντινούπολη στα 1891 προσέκρουαν πάντοτε στην επιφυλακτική στάση της ελληνικής πλευράς. Η ίδρυση σέρβικου προξενείου στα Σκόπια στα 1887, που απέβλεπε στην ανάπτυξη και δημιουργία οργανωμένης σερβικής κοινότητας παράλληλα με την ελληνική και τη βουλγαρική, παρακίνησε τους λιγοστούς σερβίζοντες ν’ αποσπασθούν από την ελληνική κοινότητα και να ζητήσουν ίσα δικαιώματα με τους Έλληνες τόσο στο εκπαιδευτικό όσο και στο εκκλησιαστικό πεδίο, μεταχειριζόμενοι ακόμη και βίαια μέσα. Στις αρχές κιόλας του Σεπτεμβρίου του 1891 λειτουργούσαν στα Σκόπια και στα γύρω χωριά 7 σέρβικά σχολεία και 1 παρθεναγωγείο.


Στα Σκόπια ο μητροπολίτης Πάίσιος επέτρεψε στις αρχές του 1891 την τέλεση της θείας λειτουργίας στον αριστερό χορό της ελληνικής εκκλησίας στη σλαβική γλώσσα, έπειτα βέβαια από σχετικές οδηγίες του Πατριαρχείου. Η απάντηση της ελληνικής κοινότητας Σκοπιών προς το Πατριαρχείο υπήρξε άμεση και συμπυκνώνεται στο παρακάτω μνημειώδες έγγραφο, που έχει συνταχθεί τον Απρίλιο του 1891:

Αλγεινήν έντύπω σιν έπροξένησεν ήμϊν ή έν τή συνεδρία τής παρελθούσης Πέμπτης άνάγνωσις τού υπό ημερομηνίαν δύο Απριλίου ε.ε. καί ύπ ’ άριθμόν 1564 Ιερού γράμματος, δι’ ού ή 'Υ . Παναγιότης έντέλλεται τώ Σεβαστώ ημών Μητροπολίτη, κ. Παϊσίω, όπως όριστικώς καί άμεταθέτως συμμόρφωσή τοίς υπό τής' Υ. Παναγιότητος καί τής Εκκλησίας κελευομένοις. Πρωτάκουστο άληθές καί πρωτοφανές, Παναγιώτατε, έν τοις χρονικοϊς τής Εκκλησίας είνε τό υπό τής μητρός τής Εκκλησίας πρός την ήμετέραν κοινότητα νύν έφαρμοζόμενον μέτρον,' Άπασαι αί άνά την Μακεδονίαν Όρθόδοξοι κοινότητες κατά τόν δεινόν ύπερεικοσαετή πρός τούς πονηρούς καί άχαρίστους Σλάβους άγώνα ου μόνον δέν παρεκελεύοντο υπό τής Εκκλησίας, όπως τά συμφέροντα καί την γλώσσαν μετ ’ αύτών συνδυάσωσιν, άλλά τουναντίον λόγω τε καί έργω τε ένεθαρρόνοντο, όπως όσον τό δυνατόν άπέχωσι καί άποχωρίζωνται άπό τό ύπουλον καί πανοΰργον γένος πρός φρούρησιν καί διάσωσιν τών τιμαλφεστάτων τώ άνθρώπω, τής θρησκείας δηλονότι καί τής εθνικής ύπάρξεως καί τιμής. Τόν γενικόν τούτον καί σωτήριον κανόνα ήθέλησε νά έφαρμόση καί άσάλευτον νά τηρήση καί ή ήμετέρα κοινότης. Άλλά παρ ’ έλπίδα δυστυχώς τάς ευλαβείς καί ευγενείς αυτής διαθέσεις ματαιούσι τά άλλεπάλληλα τής Εκκλησίας γράμματα, δι ’ ών αυτή εγκρίνει ώς απαιτεί τήν μετά τών Σλάβων συνεργασίαν καί συνταύτισιν καί τών Ίερωτάτων ημών πραγμάτων . Τίνι όμως ανάγκη καί λόγω καί πού βασιζόμενη ή Ύ. Παναγιότης έντέλλεται, όπως ή καθαρά καί αμιγής Ελληνική ημών κοινότης δεχθή έν τή Εκκλησία αυτής τούς Σλαβοφώνους ιερείς, ώς καί έν τώ άριστερώ χορώ τήν Σλάβωνικήν άντίτής Ελληνικής ; Ό λόγος ότι τοιούτο ήτο τό πρώην καθεστώς μέχρι τής τού παρελθόντος έτους διακαινησίμου έβδομάδος ούδέν σημαίνει, ούδ ’ είναι δίκαιος καί ισχυρός διότι είνε γνωστόν βεβαίως κα ί έν τή Εκκλησία ότι, αν τό πλημμελές έκείνο καθεστώς διετηρήθη άπό τής αρχής τού σχίσματος μέχρι τού παρελθόντος έτους, διετηρήθη έπί τή έλπίδι ότι διά τού μέτρου τούτου ήθελον παρακινηθή νά έπανακάμφωσιν οι άποσκιρτήσαντες εις τούς κόλπους τής μητρός αυτών, άφ ’ ής άπεχωρίσθησαν. Αλλ’άφοϋ βλέπομεν δτι αί έλπίδες ημών αύται υπήρξαν ού μόνον
φροΰδαι, άλλά καί άσκοποι, πρός τι ή κοινότης ημών νά άποτελή άληθή τραγέλαφον καί νά μη ή καθαρώς Έλληνική καί ή Εκκλησία καί τά σχολεία, ώς εϊνε καθαρώς Ελληνικόν καί τό αίσθημα καί τό στοιχεϊον, όπερ έπί τόσα έτη διέπει καί συντηρεί ταΰτα πάντα καί ώς καί υπό τής Σεβαστής ημών Κυβερνήσεως άνέκαθεν άνεγνωρίσθη ; Καί πάλιν, ώς καί άλλοτε, διαβεβαιούμεν την Ύ. Παναγιότητα ότι ή Ελληνική ημών Όρθάδοξος Κοινότης άποτελείται εκ δύο μόνο στοιχείων, ήτοι έκ τών καθαρώς παρεπιδημούντων ήμονίμως εγκαθιστάμενων Ελλήνων καί έκ τών Έλληνοβλάχων. Σλαβοφώνους δε ορθοδόξους δεν γνωρίζομεν έν τή ήμετέρα κοινότητι... Διά ταΰτα καθήκον φρονοΰμεν τής Μεγάλης τού Χριστού Εκκλησίας ήτο, όπως άποστείλη Έξαρχον καί έπιτοπίως έξετάση τό ζήτημα, ώς τούτο πολλάκις καί ό Σεβαστός ημών Μητροπολίτης καί ημείς έζητήσαμεν, οπότε καί ήθελεν καταδειχθή ότι ταΰτα πάντα ένεργούνται παρά τών ξένων καί μισαρών οργάνων τής Σερβικής προπαγάνδας, ήτις πρό καιρού μή δυναμένη νά στηρίξη τά έαυτής συμφέροντα, αίτιάται άφρόνως καί μαίνεται κατά τής ήμετέρας κοινότητος ζητούσα νά άρπάση παρά τών χειρών αυτής πάν ό,τι ή έθνική ημών όρθοφροσύνη διά μυρίων θυσιών καί μόχθων προσεκτήσατο. Διά ταύτα, διαβεβαιούμεν τήν Ύ. Παναγιότητα ότι ποτέ δέν θά τυφλώσωμεν αυτοί έαυτούς. ώστε έν γνώσει νά έμπέσωμεν εις τάς δαλίας πλεκτάνας τών Σλάβων, άλλά τουναντίον πιστοί καί άκράδαντοι εις τά συμφέροντα τής Εκκλησίας καί τού Έθνους θά έμμείνωμεν μέχρι τέλους...


Στα μέσα Ιουλίου του 1891 ο μητροπολίτης Σκοπίων Πάίσιος, αντιλαμβανόμενος τη λανθασμένη στάση του Πατριαρχείου και αφού πρώτα είχε δελεασθεί από τους Σέρβους, με αντάλλαγμα την καταβολή ισόβιας επιχορήγησης, παραιτήθηκε και αντικαστάθηκε από τον Μεθόδιο, ο οποίος συνέχισε να υποστηρίζει με πολύ μεγαλύτερη δραστηριότητα τα σέρβικά συμφέροντα στο εκκλησιαστικό και στο εκπαιδευτικό πεδίο σ’ ολόκληρο τον βόρειο μακεδονικό χώρο. Ο αγώνας οξυνόταν ολοένα και περισσότερο στα Σκόπια ανάμεσα την ελληνική και στη σέρβική κοινότητα. Η επίσημη ελληνική πολιτική υπήρξε εξαγριωμένη από τη στάση του Μεθοδίου και ζητούσε την αντικατάστασή του. Ο αρμόδιος υπουργός Εξωτερικών Στέφανος Δραγούμης επέμενε στα 1892 στην οριστική διασαφήνιση της στάσης του Πατριαρχείου απέναντι στο Σέρβικο Ζήτημα, για να ήταν δυνατόν αργότερα, όταν θα υλοποιούνταν η ελληνοσερβική προσέγγιση, να καθορίζονταν οι ελληνικές εδαφικές διεκδικήσεις στον γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας. Οι συνεχιζόμενες συστάσεις του Πατριαρχείου προς τους εκκλησιαστικούς εκπροσώπους του Πατριαρχείου στη Βόρεια Μακεδονία να υποστηρίζουν τις σερβικές ενέργειες και να συνεργάζονται με τα σέρβικά προξενεία, καθιστούσαν ακόμη περισσότερο επιφυλακτική την ελληνική διπλωματία.

Τον Σεπτέμβριο του 1893 ιδρύθηκε ρωσικό προξενείο στα Σκόπια με επικεφαλής τον άλλοτε Ρώσο υποπρόξενο της Πρισρένης Λίσεβιτς. Με τη δημιουργία ρωσικής προξενικής αρχής στα Σκόπια, η ρωσική πολιτική απέβλεπε αφενός ν’ αντιδράσει στις ενέργειες του Αυστριακού προξένου, που υποστήριζε έμμεσα τους Βουλγάρους, και αφετέρου να υποστηρίξει τα σέρβικά συμφέροντα, τα οποία είχαν επεκταθεί ακόμη και μέχρι τη Θεσσαλονίκη.

Προϋποθέσεις για μια μελλοντική ελληνοσερβική προσέγγιση αποτελούσαν στα 1893 για τη σέρβική πλευρά η κοινή δράση κατά της βουλγαρικής δραστηριότητας στη Μακεδονία, η αναγνώριση (εκ μέρους της ελληνικής πλευράς) ως σφαίρα επιρροής των σερβικών ενεργειών τα βιλαέτια του Κοσόβου και Μοναστηριού, το βόρειο τμήμα του βιλαετιού Θεσσαλονίκης ως το Δαβίδοβο (με τις πεδιάδες του Στρυμόνα και του Νέστου, το Νευροκόπι, το Μελένικο και τη Στρώμνιτσα, την πεδιάδα του Αξιού, την Καστοριά, την Κορυτσά, το Μπεράτι), η υποστήριξη του Πατριαρχείου στις
σερβικές προσπάθειες και ο διορισμός Σέρβων επισκόπων στην Πρισρένη και στα Σκόπια.

Η εκλογή του Σέρβου μητροπολίτη Φιρμιλιανού στα Σκόπια το φθινόπωρο του 1899 και η απαρχή μιας νέας σερβοβουλγαρικής προσέγγισης στα 1900, κάτω από τη ρωσική παρότρυνση, έκαμαν και πάλι ανέφικτη την υλοποίηση μιας ελληνοσερβικής συμφωνίας. Γεγονός είναι όμως ότι ο διορισμός του Σέρβου επισκόπου Φιρμιλιανού στα Σκόπια θεωρήθηκε βαρύ πλήγμα για την επίσημη βουλγαρική πολιτική και προκάλεσε ανάλογες ελληνοβουλγαρικές διαβουλεύσεις. Η οριστική λύση του Φιρμιλιάνιου Ζητήματος συνδέθηκε άμεσα με το Κρητικό Ζήτημα και τις ισχυρές πιέσεις, που ασκήθηκαν από τη ρωσική κυβέρνηση στην ελληνική, για την αναγνώριση του Σέρβου μητροπολίτη από την ελληνική κοινότητα Σκοπιών. Η παρουσία Σέρβου επισκόπου στα Σκόπια ευθυγραμμιζόταν με τα ρωσικά συμφέροντα, αφενός για τη διατήρηση της πολιτικής επιρροής και ισορροπίας ανάμεσα στη Σερβία και στη Βουλγαρία στη Μακεδονία και αφετέρου για τη ματαίωση των αυστριακών βλέψεων στην Παλαιά Σερβία. Η γενικότερη αυτή ένταση που παρατηρείται στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ού αιώνα στις διαβαλκανικές σχέσεις και η όξυνση των ελληνοσερβικών διπλωματικών σχέσεων, δεν απέτρεψαν παρ’ όλ’ αυτά τον Έλληνα πρόξενο του Μοναστηριού Σταμάτη Κιουζέ Πεζά και το Σέρβο συνάδελφό του Ρίστιτς να συνάψουν μια ανεπίσημη συμφωνία στα 1901, η οποία πήρε σχεδόν μόνιμο χαρακτήρα και είχε ουσιαστικές συνέπειες. Οι δύο διπλωματικοί εκπρόσωποι συμφώνησαν ν’ αναγνωρίσουν σέρβική σφαίρα επιρροής τον χώρο Β. του Περλεπέ και του Κρουσόβου και ελληνική σφαίρα Ν. του Μοναστηριού. Στην ενδιάμεση γεωγραφική ζώνη, που περικλείεται μεταξύ Περλεπέ-Κρουσόβου-Μοναστηρίου, συμφωνήθηκε η ελληνοσερβική συνεργασία για την αντιμετώπιση του βουλγαρικού παράγοντα.

Χωρίς αμφιβολία, η οξύτερη μορφή της ελληνοσερβικής διαπάλης μετά το 1894 εξελισσόταν στα Σκόπια, όπου οι εντεινόμενες σέρβικες πιέσεις είχαν δημιουργήσει στην πόλη μια μόνιμη εστία αναταραχής. Στα 1896 ζούσαν στα Σκόπια 350 ελληνικές οικογένειες, οι οποίες συντηρούσαν 1 πεντατάξιο αρρεναγωγείο, 1 παρθεναγωγείο και 1 νηπιαγωγείο. Οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις ανάμεσα στη σέρβική και την ελληνική κοινότητα είχαν δημιουργήσει μια αφόρητη κατάσταση, καθώς οι Έλληνες αρνούνταν να δεχθούν την τέλεση της εκκλησιαστικής λειτουργίας στον αριστερό χορό της ελληνικής μητρόπολης στα σλαβικά, καταφέρονταν κατά του Πατριαρχείου και του μητροπολίτου Μεθοδίου και ζητούσαν την οριστική λύση του ζητήματος. Η παρέμβαση των τουρκικών αρχών συνέβαλε στην αναστολή της λειτουργίας της ελληνικής μητρόπολης και στη δημιουργία αλλεπάλληλων επεισοδίων. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ραγδαία μετά την άνοιξη του 1896, την προσωρινή απομάκρυνση του μητροπολίτη Μεθοδίου και την ταυτόχρονη σχεδόν άφιξη του Σέρβου αρχιμανδρίτη Φιρμιλιανού, ενέργεια που φανέρωνε καθαρά τόσο τις προθέσεις του Πατριαρχείου όσο και της επίσημης σερβικής πολιτικής. Όταν στα τέλη του 1896 διορίσθηκε νέος μητροπολίτης Σκοπιών ο άλλοτε μητροπολίτης Πρεσπών και Αχριδών Αμβρόσιος, η κατάσταση εκτραχύνθηκε ακόμη περισσότερο και η αναταραχή ανάμεσα στις δύο κοινότητες πήρε τόσο μεγάλες διαστάσεις που επηρέασε μοιραία και τις επίσημες ελληνοσερβικές διπλωματικές σχέσεις. Οι προσπάθειες του Φιρμιλιανού να επαναφέρει στην ελληνική μητρόπολη το σύστημα της εκ περιτροπής τέλεσης της εκκλησιαστικής λειτουργίας στα ελληνικά και στα σλαβικά αποτύχαιναν μόνιμα μπροστά στις ελληνικές αντιδράσεις της ντόπιας κοινότητας, η οποία, όπως και ο ίδιος ο Αμβρόσιος, που είχε προσωρινά απομακρυνθεί στην Κωνσταντινούπολη, αρνούνταν να συγκατατεθούν στον διορισμό του Φιρμιλιανού ως μητροπολίτη Σκοπιών παρά τις αντιδράσεις του Πατριαρχείου. Αλλά και η επίσημη ελληνική πολιτική, διαμέσου του Έλληνα πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Ν. Μαυροκορδάτου, πίεζε το Πατριαρχείο να μην ενδώσει στις σερβικές αξιώσεις και να μη διόριζε τον Φιρμιλιανό μητροπολίτη στα Σκόπια μέχρις ότου επιλύονταν οι ελληνοσερβικές διαφορές στη μεσαία και στη βόρεια γεωγραφική ζώνη της Μακεδονίας. Παρ’ όλ’ αυτά, το Πατριαρχείο δεχόταν αφόρητες πιέσεις και από τη Ρωσία, ενώ ο σουλτάνος είχε δεσμευθεί επίσημα προς τον Σέρβο βασιλιά Αλέξανδρο με τον διορισμό του Φιρμιλιανού στα Σκόπια. Μάλιστα είχε διατάξει την Πύλη να μην επιλύεται κανένα ζήτημα που αφορούσε το Πατριαρχείο πριν να έδινε το ίδιο την έγκριση για την τοποθέτηση Σέρβου μητροπολίτη στα Σκόπια. Τον Οκτώβριο του 1901 σημειώθηκε νέα τροπή της κατάστασης, όταν έφθασε στα Σκόπια ο απεσταλμένος του Πατριαρχείου αρχιμανδρίτης Ειρηναίος, για να συμβάλει στον διακανονισμό της ελληνοσερβικής διαφοράς. Αντίθετα, όμως, κινητοποίησε ενεργά ολόκληρο το ελληνικό στοιχείο των Σκοπιών και γενικεύθηκαν πάλι οι ελληνοσερβικές συγκρούσεις.

Η σέρβική δραστηριότητα είχε εντείνει στις αρχές του 20ού αιώνα τις ενέργειές της για τον διορισμό του Φιρμιλιανού στα Σκόπια. Οι προσπάθειές της είχαν αποτύχει να καρποφορήσουν, τόσο στη νότια ζώνη όσο και στη Μέση Μακεδονία εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως στον Περλεπέ, στην Αχρίδα, στο Μοναστήρι, όπου λειτούργησαν ελάχιστα σέρβικά σχολεία. Ανάλογο αποτέλεσμα είχαν οι σερβικές ενέργειες στην Ανατολική και
στη Βορειοανατολική Μακεδονία. Πάντως, η δυναμική στάση της ελληνικής κοινότητας Σκοπιών απέναντι στο μητροπολιτικό ζήτημα προκάλεσε τον Οκτώβριο του 1901 τα έντονα διαβήματα του Σέρβου πρέσβη προς την ελληνική κυβέρνηση. Ακόμη και η ρωσική πρεσβεία διαμαρτυρήθηκε στην Κωνσταντινούπολη προς τον πατριάρχη, τον Νοέμβριο του 1901, για την άκαμπτη στάση του αρχιμανδρίτη Ειρηναίου και του Έλληνα προξένου των Σκοπιών Ραφαήλ, οι οποίοι, σύμφωνα με την άποψη των Ρώσων διπλωματικών, υπονόμευαν τη θέση του Σέρβου επισκόπου Φιρμιλιανού.

Μεγάλη ανησυχία έδειξε και η βουλγαρική πλευρά απέναντι στα διαδραματιζόμενα γεγονότα. Ο επικείμενος διορισμός του Σέρβου εκκλησιαστικού εκπροσώπου του Πατριαρχείου στη θέση του μητροπολίτη Σκοπιών είχε θορυβήσει ιδιαίτερα την επίσημη βουλγαρική πολιτική, κυρίως, όταν ο σουλτάνος δήλωσε, στις αρχές του 1902, προς τον Βούλγαρο έξαρχο, ότι είχε αποφασίσει να προχωρήσει οριστικά, μετά τις αλλεπάλληλες ρωσικές πιέσεις, στον διορισμό Σέρβου εκκλησιαστικού εκπροσώπου. Μάλιστα, ο σουλτάνος τον παρακάλεσε να συγκρατήσει τα οξυμμένα βουλγαρικά πνεύματα στην περιοχή Σκοπιών, αλλά ο Βούλγαρος έξαρχος θεωρούσε ότι η απόφαση της Πύλης έβλαπτε άμεσα τα βουλγαρικά συμφέροντα όχι μόνο στα Σκόπια, αλλά μακροπρόθεσμα και σ’ ολόκληρο τον μακεδονικό χώρο. Γι’ αυτό και απείλησε να παραιτηθεί και σύστησε στον Βούλγαρο μητροπολίτη Σκοπιών Συνέσιο να παρακινήσει τον ντόπιο βουλγαρικό πληθυσμό να στείλει έντονες διαμαρτυρίες προς την Πύλη. Παρά τις αλλεπάλληλες βουλγαρικές κινητοποιήσεις στα Σκόπια, αλλά και τις επαφές του Βουλγάρου πρέσβη Γκέσωφ στην Κωνσταντινούπολη με τον Έλληνα ομολόγό του, η επίσημη ελληνική πολιτική είχε πεισθεί πια για τα τετελεσμένα γεγονότα. Επιδίωκε τώρα μόνο να διαφυλάξει τα συμφέροντα της ελληνικής κοινότητας Σκοπιών και να διατηρήσει στην κατοχή της την ελληνική μητρόπολη Σκοπιών του Αγ. Σωτήρος, την οποία διεκδικούσαν και οι Σέρβοι, για να προβάλουν βάσιμες εδαφικές αξιώσεις στον βόρειο μακεδονικό χώρο. Όταν τον Μάιο του 1902 επισημοποιήθηκε ο διορισμός του Φιρμιλιανού στη θέση του μητροπολίτη Σκοπιών, η κατάσταση είχε φθάσει στο απροχώρητο, έπειτα από αλλεπάλληλες συμπλοκές Ελλήνων και Σέρβων στα Σκόπια. Ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις πήρε η τεταμένη αυτή κατάσταση, ύστερα από την απόφαση του Πατριαρχείου να χειροτονηθεί ο Φιρμιλιανός στη Θεσσαλονίκη. Μόλις διέρρευσε η πληροφορία αυτή στην πόλη, προκάλεσε την αγανάκτηση σύσσωμου του ελληνικού στοιχείου και απέτρεψε τελικά τη χειροτονία του Σέρβου επισκόπου. Τελικά, ο Φιρμιλιανός χειροτονήθηκε στις 15 Ιουνίου του 1902 στη μονή της Σκαλωτής της επαρχίας Αίνου και έφτασε στις 21 του ίδιου μήνα στα Σκόπια. Με την πάροδο του χρόνου αυξανόταν η πίεση του Πατριαρχείου στην ελληνική κοινότητα Σκοπιών για την παραχώρηση της ελληνικής μητρόπολης Σκοπιών αντί 40.000 φράγκων και την εκ περιτροπής τέλεση της εκκλησιαστικής λειτουργίας στα ελληνικά και στα σλαβικά. Οι νέες αξιώσεις των Σέρβων προκάλεσαν το κλείσιμο της ελληνικής μητρόπολης και τις σφοδρές αντιδράσεις της ελληνικής κοινότητας Σκοπιών, η οποία τελικά υπέκυψε τόσο στις πιέσεις του Πατριαρχείου όσο και της επίσημης ελληνικής πολιτικής. Με την άμεση ανάκληση του δυναμικού αρχιμανδρίτη Ειρηναίου, την άφιξη του νέου πατριαρχικού εξάρχου στα Σκόπια, Ιερόθεου Ανθουλίδη, τον Οκτώβριο του 1902, την εκλογή νέας εφοροδημογεροντίας και τη σύνταξη νέου κοινοτικού κανονισμού, αναγνωρίσθηκε ο νέος Σέρβος μητροπολίτης Σκοπίων ως πνευματικός αρχηγός της ορθόδοξης ελληνικής κοινότητας. Η ελληνική κοινότητα Σκοπίων θα διατηρούσε την αυτονομία και την αυτοτέλειά της με δικό της προϊστάμενο, αλλά υποχρεώθηκε να παραχωρήσει στους Σέρβους την ελληνική μητρόπολη του Αγ. Σωτήρος αντί 40.000 φράγκων. Παρ’ όλ’ αυτά, η πολιτική κατάσταση παρέμεινε στα Σκόπια ρευστή, αφού λίγο αργότερα οι Σέρβοι πρόβαλαν και πάλι νέες αξιώσεις στην κτηματική περιουσία της μητρόπολης Σκοπίων, όπου επρόκειτο να κτισθεί η νέα ελληνική εκκλησία του Αγ. Μηνά. Συχνότατες υπήρξαν ακόμη και οι εκκλησιαστικές διαμάχες ανάμεσα στο ελληνικό και στο σέρβικο στοιχείο κατά τη διάρκεια του 1903 και αλλεπάλληλες ήταν οι διαμαρτυρίες του Φιρμιλιανού και της σερβικής πρεσβείας της Κωνσταντινουπόλεως προς τον πατριάρχη.